دستگاه آر تی ام اس یا تحریک مغناطیسی مکرر جمجمه (rTMS) در حقیقت یکی از شیوه های درمانی در حوزه پزشکی است که غالبا برای رفع افسردگی استفاده می شود. روانپزشک با قرار دادن یک دستگاه بالشتک مانند بر روی سر بیمار می تواند به کمک یک سیم پیچ مغناطیسی قسمت هایی از مغز که خلق و خوی را تنظیم می کند، تحریک نماید.
rTMS یک شیوه درمانی بی خطر و جدید است که در حال حاضر تنها در برخی از کلان شهرها و مراکز پیشرفته پزشکی موجود می باشد. بنابراین دسترسی به rTMS در شهرهای کوچک و کلینیک های درمانی آنها ممکن است دشوار و پرهزینه باشد.
برای بهره مندی از این شیوه درمانی باید یک روانپزشک درمان rTMS را توصیه کرده و تاثیر آن را بر روند بهبودی شما بررسی نماید . همچنین می توانید برای بهره مندی از این روش درمانی به یکی از بیمارستان ها یا کلینیک های خصوصی مراجعه نماید که از امکانات، دستگاه درمان rTMS و ملزومات آزمایشگاهی این شیوه برخوردار هستند.
چرا از rTMS استفاده می شود؟
به طور کلی متخصصان حوزه های مختلف پزشکی و روانپزشکان درمان سرپایی را نسبت به بستری شدن بیمار در مراکز درمانی ترجیح می دهند. چرا که در این حالت نه تنها روند بهبود بیمار سرعت بیشتری به خود می گیرد؛ بلکه وقفه ای در زندگی روزمره ایجاد نشده و بیمار در کنار خانواده حال بهتری خواهد داشت.
تحقیقات اخیر نشان داده اگر بیمار در طول درمان و بعد از آن در کنار اعضای خانواده، دوستان و سایر نزدیکان خود باشد، احساس راحتی بیشتری دارد. بنابراین rTMS به عنوان یک شیوه درمانی دارای ویژگی های قابل توجهی است که در این بخش به طور مختصر قسمتی از کارکرد آن را بیان خواهیم نمود:
- یکی از بهترین و کم خطرترین شیوه های درمانی برای رفع بیماری هایی همچون افسردگی، اضطراب و استرس است.
- زمانی که برای بیمار با دارو مشکل دارد یا مصرف دارو موثر نیست، استفاده از این شیوه درمانی بسیار مفید است.
- rTMS بی خطر است و برخلاف سایر روش های درمانی، عوارض جانبی کمتری دارد.
- این شیوه درمانی بر حافظه یا توانایی تفکر تأثیر نمی گذارد.
- درصد بهبودی این شیوه بسیار بالا است به طوری که حدودا نیمی از بیمارانی که دچار افسردگی هستند با کمک rTMS بهبود مییابند.
درمان rTMS چگونه کار می کند؟
این شیوه درمانی که به صورت سرپایی است، باید توسط تکنسین دستگاه آر تی ام اس یا پزشک متخصص در یک بیمارستان یا کلینیک مجهز انجام شود. بیمار باید قبل از انجام این عمل، اشیا و اقلام حساس به آهنربا مانند جواهرات فلزی را از خود جدا کند. سپس تکنسین از شما می خواهد از گوش گیر استفاده کنید تا صدای کلیک تکانه های مغناطیسی به حداقل رسیده و شما را اذیت نکند. در طی پروسه درمان شما کاملا هوشیار خواهید بود و نیازی به استفاده از داروهای بیهوشی نخواهد بود؛ فقط باید بر روی یک صندلی راحتی بنشینید.
در اولین جلسه درمان تکنسین سر شما را اندازه میگیرد. تا محل قرار دادن سیم پیچ مغناطیسی را تعیین کند. همچنین اندازه گیری های دیگری از قسمت های مختلف سر برای شخصی سازی تنظیمات در دستگاه rTMS انجام خواهد شد. در طول درمان یک پرستار در داخل اتاق شما را همراهی می کند و در همین حین تکنسین سیم پیچ را بالای ناحیه جلویی مغز شما قرار می دهد تا درمان را شروع کند.
آهنربای مورد استفاده در rTMS سلول های عصبی (نورون ها) در مغز را تحریک می کند؛ تحریک مکرر سلول های عصبی به نواحی پیشانی مغز (مسئول تفکر و کنترل تکانه) کمک می کند تا نواحی عمیق تر و احساسی مغز را تنظیم کند. با آزاد شدن تکانه های مغناطیسی صدای کلیک می شنوید یا احساس ضربه زدن در زیر سیم پیچ مغناطیسی را احساس خواهید کرد. به عبارت بهتر همانطور که میدان مغناطیسی اعصاب و ماهیچه ها را تحریک می کند، ممکن است احساس ضربه زدن روی پوست سر خود نیز داشته باشید.
این شیوه درمانی با اینکه می تواند 30 تا 60 دقیقه طول بکشد، اما اثر ضد افسردگی بسیار فوق العاده ای دارد. شما می توانید پس از انجام این عمل از جای خود بلند شوید و طبق معمول هر روز فعالیت های عادی خود را از سر بگیرید. هر چند تعیین دوره درمان به پاسخ و شرایط خاص شما بستگی دارد ولی به طور کلی باید این روش را 5 روز در هفته و به مدت 4 تا 6 هفته تکرار کنید.
عوارض دستگاه آر تی ام اس
هنگامی که مصرف دارو برای درمان افسردگی مؤثر نباشد، پزشکان از روش های درمانی دیگری مانند تحریک مغناطیسی مکرر جمجمه‌ای (rTMS) را تجویز می کنند. در این روش از پالس های مغناطیسی برای هدف قرار دادن مناطق خاصی از مغز استفاده می شود که روان پزشکان از سال 1985 برای تسکین غم و اندوه شدید و احساس ناامیدی و افسردگی از آن استفاده می کنند.
گاهی اوقات،استفاده از دستگاه آر تی ام اس برای درمان افسردگی عوارض محدودی را به دنبال دارد که شایع ترین عوارض جانبی rTMS عبارتند از:
– ناراحتی پوست سر
– انقباضات عضلانی
– احساس سبکی سر
– مشکلات شنوایی موقت به دلیل صدای آهنربا
– سردردهای خفیف
– احساس سوزن سوزن شدن در صورت، فک یا پوست سر
– در برخی مواقع نادر تشنج
چه کسی باید از دستگاه آر تی ام اس اجتناب کند؟
بسیاری از بیماران در طول درمان اذعان می کنند که عوارض جانبی این شیوه درمانی پس از مدتی ناپدید می شوند و عوارض آن با گذشت زمان کمتر می شوند. پالس های الکترومغناطیسی می توانند باعث سفت شدن یا سوزن سوزن شدن عضلات صورت شوند. در حالی که rTMS عوارض جانبی زیادی ندارد، برخی از افراد نباید از این شیوه برای بهبود بیماری خود استفاده کنند. نمونه هایی از افرادی که نباید rTMS دریافت کنند عبارتند از:
– اگر در سر یا گردن خود دارای قطعات فلزی هستید که نمی توانید آنها را خارج کنید.
– در قسمتی از بدن خود گیره یا سیم پیچ آنوریسم دارید
– وجود ترکش گلوله یا خمپاره در نزدیکی سر
– ضربان سازهای قلبی یا دفیبریلاتورهای قلبی قابل کاشت (ICD)
– خالکوبی های روی صورت که دارای جوهر مغناطیسی یا جوهر حساس به آهنربا هستند.
– کاشت محرک های فلزی در گوش یا چشم
– وجود استنت در گردن یا مغز
– کاشت حلزون در داخل گوش میانی
– استفاده از پیرسینگ های دائمی
– اگر سابقه صرع یا تشنج داشته باشید
– الکل یا محرک خاصی مصرف می کنید
– یک بیماری پزشکی دارید که خطر تشنج را افزایش می دهد
کاربرد درمانی دستگاه آر تی ام اس
تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (rTMS) یک نوع درمان غیرتهاجمی و تحریک کننده قسمت های مختلف مغزی است. در این روش درمانی از پالس های الکترومغناطیسی برای تحریک سلول های عصبی استفاده می شود تا علائم اختلالات عصبی یا سلامت روان را بهبود یابد.
–درمان rTMS برای افسردگی
دستگاه آر تی ام اس در درجه اول برای درمان افسردگی شدید (MDD) استفاده می شود که با دارو و روان درمانی تسکین نیافته است. در افسردگی مقاوم به درمان تقریبا 30 درصد افراد مبتلا به افسردگی حاد به انواع روش ها و دارو های درمانی پاسخ نمی دهند.
rTMS با تحریک سلول های عصبی و افزایش فعالیت در این ناحیه به درمان افسردگی حاد کمک شایانی می نماید. استفاده از این شیوه در افرادی که به داروهای ضد افسردگی و روان درمانی پاسخ نمی دهند، موفقیت آمیز بوده است. در واقع، در سال 2008 سازمان غذا و دارو (FDA) استفاده از این شیوه را برای درمان افسردگی تایید نمود.
–درمان rTMS برای اختلال وسواس فکری اجباری (OCD)
TMS یکی از روش های درمانی موثری است که می تواند علائم اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) را بهبود بخشد. سازمان غذا و دارو (FDA) در سال 2018 تایید کرد دستگاه آر تی ام اس همانطور که در مورد افسردگی موثر است، می تواند برای درمان فردی که مبتلا به OCD هستند و به دارو و روان درمانی پاسخ نداده باشد، توصیه شود.افراد مبتلا به OCD اغلب فعالیت بیشتری بین قشر جلوی مغز و مخطط دارند که با کمک دستگاه ار تی ام اس می توان فعالیت در این قسمت از مغز را مهار کرد
–درمان rTMS برای اضطراب
همانطور کهrTMS اختلالات روانی مانند افسردگی و OCD را درمان می کند، ممکن است اضطراب را نیز کاهش دهد . چرا که در اغلب اوقات شرایطی که منجر به بروز علائم اضطراب می شوند با شرایط و علائم افسردگی یکسان است .
–rTMS برای اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
دستگاه آر تی ام اس می تواند قشر جلوی مغز را هدف قرار دهد و نحوه پردازش ترس و نگرانی را تنظیم نماید؛ در نتیجه اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را درمان نماید.
–برای بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی است که باعث اختلال در عملکرد حرکتی از جمله لرزش، مشکلات تعادلی و یخ زدن راه رفتن می شود. مطالعات 2020نشان می دهد که استفاده از دستگاه ار تی ام اس ممکن است انجماد و حالت یخ زدگی در راه رفتن را بهبود بخشد. به گفته محققان، rTMS اتصالات بین بخش هایی از مغز که در انجماد راه رفتن دخیل هستند را به حالت عادی بر می گرداند.
–برای بیماری آلزایمر
استفاده از دستگاه ار تی ام اس ممکن است برای بیماری آلزایمرکه نوعی زوال عقل، فواید بسیار زیادی را به دنبال داشته باشد. در پی این اختلال فرد با از دست دادن تدریجی حافظه کوتاه مدت و بلند مدت دچار زوال می شود. rTMS می‌تواند با تغییر ارتباطات عصبی درگیر در حافظه و یادگیری به بیماری آلزایمر کمک کند تا سرعت از بین رفتن سلول های مغزی کاهش یابد.
–برای درد مزمن
rTMS به طور بالقوه می تواند با تحریک قشر حرکتی و کنترل انتقال دهنده های عصبی دخیل در درد مزمن مانند فیبرومیالژیا را بهبود بخشد. همچنین درد های مزمن می تواند منجر به بروز افسردگی شود یا علائم افسردگی را بدتر کند، بنابراین استفاده از دستگاه ار تی ام اس می تواند با درمان درد های مزمن به درمان علائم افسردگی کمک کند.
–برای اعتیاد به نیکوتین
نیکوتین با ترشح دوپامین که به آن “هورمون شادی” نیز می گویند، سیگنال‌های شادی آور را به مغز شما ارسال می کند . این ماده با درگیر نمودن قشر جلوی مغز احساس سبکی و سرزندگی را در افراد به وجود می آورد، به همین خاطر مصرف نیکوتین منجر به اعتیاد می شود.
مطالعاتی که در سال 2013انجام شد نشان می دهد که دستگاه rtms می تواند با هدف قرار دادن قشر جلوی مغز به کاهش هوس نیکوتین کمک کند.محققان فکر می کنند که rtms باعث ترشح دوپامین می شود که نیاز به نیکوتین را کاهش می دهد.
–برای ام اس
مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک اختلال خودایمنی مزمن است که بر سیستم عصبی تأثیر می گذارد که معمولا باعث اسپاسم یا سفتی عضلانی شده و حرکت افراد را دشوار می کند.تحقیقاتی که در سال 2019 از سوی مراکز بین المللی درمانی انجام شد، نشان می دهد که استفاده از rTMS همراه با فیزیوتراپی، بر روی افراد مبتلا به ام اس روند درمان را سرعت می بخشد و اسپاستیسیتی را کاهش می دهد.
هزینه هر جلسه آر تی ام اس چقدر است؟
اگر جوان هستید و از مشکلاتی روانی همچون استرس، اضطراب و افسردگی حاد رنج می برید، rTMS ممکن است یک انتخاب و شیوه درمانی ایده آلی برای شما باشد. از سوی دیگر تحقیقات پزشکی نشان داده که افراد جوان بیشتر مستعد ابتلا به عوارض جانبی نامطلوب داروهای ضد افسردگی هستند.اگرچه rTMS بیش از 30 سال است که در حوزه های مختلف روان پزشکی استفاده می شود ولی استفاده از آن در درمان افسردگی مسئله جدیدی است.
در نتیجه، شیوه های مختلف درمان افسردگی نسبت به این روش از سوی شرکت های بیمه در اولویت قرار گرفته اند. در نتیجه ممکن است این ارگان ها شیوه درمانی rTMS را برای درمان افسردگی پوشش قرار ندهند.
در حالی که هزینه های درمان می تواند این شیوه درمانی به تعداد جلسات و وضعیت بیمار بستگی دارد؛ اما این شیوه یکی از روش های گران قیمت درمانی محسوب می گردد. از سوی دیگر کمبود دستگاه ار تی ام اس در بیمارستان ها و مراکز پزشکی دلیل دیگری بر افزایش هزینه های بیماری است که می خواهد از این شیوه درمانی استفاده نماید.
با اینکه یک فرد ممکن است بین 20 تا 30 جلسه درمانی یا بیشتر در سال داشته باشد اما مطالعات نشان می دهد که درمان های rTMS به طور کلی در مقایسه با سایر درمان‌های افسردگی که به خوبی کار نمی‌کنند، مقرون به صرفه تر است . همچنین برخی از بیمارستان‌ها، مطب‌های پزشکان و مراکز درمانی، طرح‌های پرداخت یا برنامه‌های تخفیفی را برای کسانی که قادر به پرداخت کل مبلغ نیستند، ارائه می‌دهند.
کلام آخر
دستگاه آر تی ام اس یک درمان بی خطر برای رفع افسردگی و بیماری های روانی است که حدود نیمی از بیمارانی که تحت درمان این شیوه قرار می گیرند بهبود خود را به دست می آورند. در طی درمان rTMS بیمار با عوارض جانبی کم تری نسبت به سایر روش ها درمانی دست و پنچه نرم می کند و عمدتا عوارض به وجود آمده معمولاً بعد از چند جلسه برطرف می شود.
بنابراین این شیوه درمانی همچون داروهای ضد افسردگی هیچ گونه عارضه جانبی ندارد و تنها تعداد بسیار کمی از بیماران از ادامه این روش درمانی منصرف می شوند که در اغلب اوقات به خاطر قیمت بالا و دسترسی سخت به به rTMS است. اگر پزشک عمومی یا روانپزشک فکر می کند این درمان می تواند برای شما مناسب باشد، بهتر است نگرانی و بدبینی را کنار بگذارید تا بهبود بیابید.
تا به امروز، درمان rTMS بیشتر به عنوان یکی از موثر ترین شیوه های درمانی برای از بین بردن افسردگی های حاد و مزمن مورد مطالعه قرار گرفته است. نرخ 30 تا 64 درصدی در درمان و بهبود افسردگی شدید نشان می دهد که میزان موفقیت دستگاه آر تی ام اس برای این بیماری امیدوارکننده است.