در روانشناسی، برخی اختلالات شخصیت، تأثیری فراتر از خود فرد دارند و می‌توانند به شدت بر اطرافیان نیز تأثیر منفی بگذارند. بدترین نوع اختلال شخصیت، آن است که با ویژگی‌هایی چون: بی‌احساسی، دستکاری‌گری و بی‌تفاوتی نسبت به حقوق دیگران همراه باشد. اختلالی که به راحتی می‌تواند روابط، شغل و حتی امنیت افراد را تهدید کند. شناخت این اختلال، برای حفظ سلامت روانی خود و دیگران اهمیت زیادی دارد. اگر می‌خواهید بدانید این اختلال دقیقاً چیست و چه نشانه‌هایی دارد، خواندن ادامه این مقاله را از دست ندهید.
خطرناک‌ترین انواع اختلال شخصیت
اختلالات شخصیتی، مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری، هیجانی و فکری هستند که در طول زمان پایدار مانده و عملکرد فرد را در زمینه‌های مختلف زندگی مختل می‌کنند. این اختلالات، اغلب در دوران نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع شده و بدون درمان مناسب تا سال‌ها ادامه می‌یابند.
در میان انواع مختلف این اختلالات، برخی به دلیل شدت علائم، آسیب‌رسانی به دیگران و تخریب روابط، به عنوان بدترین نوع اختلال شخصیت شناخته می‌شوند. شناخت این اختلالات، برای حفظ سلامت روان خود و اطرافیان، اهمیت زیادی دارد. انواع اختلال شخصیت خطرناک عبارتند از:
اختلال شخصیت ضد اجتماعی
این اختلال، یکی از خطرناک‌ترین انواع اختلالات شخصیت است. افراد مبتلا به آن معمولاً فاقد حس همدلی، پشیمانی یا وجدان هستند. آن‌ها ممکن است رفتارهای خلاف قانون، خشونت‌آمیز یا فریبکارانه از خود نشان دهند و به راحتی به دیگران آسیب برسانند. تمایل به سوء استفاده از دیگران برای رسیدن به اهداف شخصی، یکی از ویژگی‌های برجسته اختلال شخصیت ضد اجتماعی است. این افراد معمولاً با وجدان اجتماعی در تضاد بوده و اغلب درگیر مسائل قانونی می‌شوند.
اختلال شخصیت مرزی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی با نوسانات شدید خلق‌وخو، ترس از طرد شدن و روابط بی‌ثبات روبه‌رو هستند. رفتارهای پرخطر، خودآزاری، افکار خودکشی و واکنش‌های هیجانی شدید از جمله ویژگی‌های این اختلال است. این افراد اغلب، زندگی پرتنش و آشفته‌ای دارند و اطرافیانشان نیز تحت فشار روانی قرار می‌گیرند. درمان اختلال شخصیت مرزی، نیازمند روان درمانی تخصصی و صبر زیاد است.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی
این اختلال با افکار عجیب، باورهای غیرواقعی و رفتارهای غیرمعمول همراه است. افراد مبتلا ممکن است دچار توهم، پارانویا یا اختلال در درک واقعیت شوند. آن‌ها اغلب در برقراری ارتباط اجتماعی ناتوان هستند و ممکن است از سوی دیگران منزوی یا عجیب تلقی شوند. در موارد شدید، این اختلال می‌تواند زمینه‌ساز اسکیزوفرنی شود.
در مجموع، اگرچه هر نوع اختلال شخصیت مشکلات خاص خود را دارد؛ اما برخی از آن‌ها به دلیل شدت اختلال عملکرد، رفتارهای پرخطر و آسیب‌زایی بالا، به عنوان بدترین نوع اختلال شخصیتی در نظر گرفته می‌شوند. آگاهی، تشخیص زودهنگام و مراجعه به روان درمانگر دکتر فرامرز ذاکری، گام‌های حیاتی برای کنترل این اختلالات است.
ازدواج با افراد دارای اختلال شخصیت
ازدواج، یکی از مهم‌ترین تصمیم‌های زندگی است که نیاز به شناخت عمیق از طرف مقابل دارد. وقتی صحبت از ازدواج با فردی می‌شود که دچار اختلال شخصیت است، موضوع حساس‌تر و پیچیده‌تر می‌شود. اختلالات شخصیت، الگوهای ثابت و غیرمنعطفی از فکر، احساس و رفتار هستند که اغلب باعث اختلال در روابط اجتماعی و خانوادگی می‌شوند. در ادامه متن، نگاهی متفاوت به چالش‌های ازدواج با افراد دارای اختلال شخصیت خواهیم داشت.
بدبینی‌های بی‌دلیل، شک به همسر یا اطرافیان و باورهای غیر قابل تغییر از جمله چالش‌های بزرگ در این نوع رابطه هستند. اگر او نسبت به شما دچار شک شود، تغییر باورش تقریباً غیرممکن است و همین مسأله می‌تواند پایه‌های رابطه را سست کند. شما تنها با مشاوره بهترین روانپزشک در تهران، می‌توانید تصمیمی آگاهانه‌تر بگیرید.
ازدواج با افراد دارای اختلال شخصیت مرزی
فردی که به اختلال شخصیت مرزی مبتلا است، عواطف ناپایدار و شدیدی دارد. او به سرعت عاشق می‌شود؛ اما به همان سرعت ممکن است دچار خشم، ترس از رها شدن یا ناامیدی شود. زندگی با چنین فردی مثل قدم زدن روی طناب است. هر لحظه می‌تواند با یک واکنش احساسی شدید مواجه شوید.
گاهی شما را مرکز جهانش می‌بیند و گاهی دشمنی خیالی برایش می‌شوید. این نوسانات باعث فرسایش روانی در همسر می‌شود. افراد مرزی، اغلب رفتارهایی کنترل‌گرایانه و وابسته دارند و اگر شریک زندگیشان آمادگی روانی لازم را نداشته باشد، ممکن است به شدت آسیب ببیند.
ازدواج با افراد دارای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
شما باید همه چیز در مورد اختلال شخصیت اسکیزوتایپی را بدانید. شخصیت اسکیزوتایپال معمولاً با افکار عجیب، باورهای خرافی یا ماورایی و رفتارهای غیرعادی همراه است. این افراد، تمایل شدیدی به انزوا دارند و معمولاً از حضور در جمع احساس ناراحتی می‌کنند. در یک زندگی مشترک با چنین فردی، ممکن است همسر احساس کند که شریک زندگی‌اش در دنیایی متفاوت زندگی می‌کند. دنیایی که با منطق و واقعیت روزمره ما هماهنگ نیست.
ازدواج با افراد دارای اختلال شخصیت ضداجتماعی
همان گونه که در متن فوق اشاره کردیم، این اختلال از همه خطرناک‌تر است؛ چرا که فرد مبتلا معمولاً احساس پشیمانی، همدلی یا مسئولیت‌پذیری ندارد. افراد ضداجتماعی می‌توانند بسیار فریبکار، قانون‌گریز و بی‌احساس باشند. در چنین ازدواجی، همسر ممکن است احساس کند هیچ ارزشی برای نیازها، احساسات و حتی امنیتش قائل نیستند.
استفاده از دروغ، دستکاری عاطفی و حتی خشونت رفتاری می‌تواند بخشی از واقعیت زندگی با این افراد باشد. رابطه با یک فرد ضداجتماعی جدای از به همراه داشتن آسیب روانی شدید، ممکن است خطرات جدی‌تری مانند سو استفاده یا رفتارهای مجرمانه را نیز در پی داشته باشد.
در نهایت، مشکلات زندگی با افراد دارای اختلال شخصیت بدون شناخت دقیق، مشاوره تخصصی و آمادگی روانی، می‌تواند رابطه‌ای بسیار پرتنش، آسیب‌زا و غیر قابل پیش‌بینی را به همراه داشته باشد. مهم است که پیش از تصمیم به ازدواج، با یک روان‌شناس مشورت کرده و تمام جوانب را در نظر بگیرید. آگاهی، کلید رابطه‌ای سالم و پایدار است. مطب روانپزشکی دکتر فرامرز ذاکری، آماده خدمت رسانی به شما عزیزان برای مشاوره‌های روانشناسی است.
تشخیص اختلال شخصیت برای زندگی سالم‌تر
اختلالات شخصیت، دسته‌ای از مشکلات روانی عمیق هستند که جدای از زندگی فردی بر روابط اجتماعی، خانوادگی و حتی عملکرد شغلی فرد تأثیر می‌گذارند. تشخیص دقیق این اختلالات، پایه‌ای‌ترین گام برای شروع درمان مؤثر است؛ اما چرا این تشخیص تا این اندازه اهمیت دارد و چه عواملی می‌توانند مسیر آن را پیچیده کنند؟
در گام اول، تشخیص صحیح اختلال شخصیت باعث می‌شود درمان متناسب با وضعیت روانی فرد انتخاب شود. برخلاف تصور عمومی، همه اختلالات شخصیت قابل درمان با دارو نیستند و در بسیاری از موارد، مصرف دارو حتی می‌تواند باعث تشدید علائم شود. برای مثال، فردی که دچار اختلال شخصیت مرزی است ممکن است به اشتباه با داروهای ضد افسردگی تحت درمان قرار گیرد، در حالی که درمان‌های روان درمانی یا رفتاردرمانی شناختی (CBT) برای او مؤثرتر خواهند بود.
یکی از ابزارهای علمی که در تشخیص دقیق این اختلالات نقش دارد، آزمون چندمحوری میلون (MCMI-IV) است. این تست اختلال شخصیت تخصصی، به روان‌شناسان و روان‌پزشکان کمک می‌کند تا شخصیت فرد را در ابعاد مختلف بررسی کرده و اختلالات احتمالی را به‌درستی شناسایی کنند. استفاده از چنین ابزارهایی در کنار تجربه بالینی، احتمال تشخیص اشتباه را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
از منظر روانی و اجتماعی، تشخیص به موقع اختلالات شخصیت می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر مانند: افسردگی مزمن، اضطراب، وابستگی به مواد مخدر و حتی تمایلات خودکشی جلوگیری کند. بسیاری از این افراد بدون آگاهی از شرایطشان، سال‌ها با احساس شکست، طردشدگی یا ناتوانی در برقراری رابطه سالم زندگی می‌کنند. در حالی که اگر این اختلالات در زمان مناسب تشخیص داده شوند، می‌توان با روش‌های درمانی متناسب، کیفیت زندگی آن‌ها را به طور چشمگیری بهبود بخشید.
در کنار اثرات فردی، بار مالی و اجتماعی اختلالات شخصیت نیز قابل توجه است. افراد مبتلا به این اختلالات، به‌دلیل بحران‌های رفتاری و روانیشان معمولاً نیاز به مراقبت‌های پزشکی و روان‌درمانی طولانی مدت دارند. عدم تشخیص صحیح منجر به درمان‌های نادرست، مصرف داروهای نامناسب، بستری‌های بی‌نتیجه و فشار روانی به اطرافیان می‌شود که در نهایت هزینه‌های سنگینی برای خانواده و نظام سلامت کشور به همراه دارد.
چالش‌های رایج در مسیر تشخیص اختلال شخصیت
تشخیص اختلالات شخصیت، همیشه کار آسانی نیست. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها، شباهت علائم این اختلالات با سایر بیماری‌های روانی است. به عنوان مثال، اختلال شخصیت مرزی ممکن است با افسردگی شدید یا اختلال دوقطبی اشتباه گرفته شود. همچنین، وجود همزمان چند اختلال در یک فرد (comorbidity) می‌تواند فرآیند تشخیص را پیچیده‌تر کند. به همین دلیل، مهارت، تجربه و دانش به روز متخصصین حوزه سلامت روان در این مسیر اهمیت حیاتی دارد.
چالش دیگر، باورهای نادرست جامعه و حتی برخی متخصصان در مورد اختلالات شخصیت است. بسیاری تصور می‌کنند این اختلالات ذاتی و غیر قابل تغییر هستند و تلاش برای درمان آن‌ها بی‌فایده است. این نگرش غلط، مانع جدی در مسیر شناسایی و درمان است. در حالی که تحقیقات نشان داده‌اند با روش‌های درمانی مدرن، بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات شخصیت می‌توانند به زندگی عادی و رضایت‌بخش بازگردند.
در نهایت، باید گفت تشخیص دقیق اختلالات شخصیت جدای از ضروری بودن برای درمان فرد، نقش مهمی در حفظ سلامت روان جامعه و کاهش آسیب‌های اجتماعی ایفا می‌کند. با افزایش آگاهی عمومی، آموزش تخصصی به روان‌درمانگران و استفاده از ابزارهای علمی، می‌توان گامی مؤثر در جهت کاهش رنج‌های خاموش بسیاری از انسان‌ها برداشت.
سخن پایانی
در این مقاله از دکتر فرامرز ذاکری، شما را با بدترین انواع اختلالات شخصیتی آشنا کردیم. حال می‌توانید با استفاده از خدمات روانپزشکی دکتر فرامرز ذاکری، خود را برای آینده‌ای روشن‌تر آماده نمایید.
سوالات متداول
۱. بدترین انواع اختلال شخصیت چیست و چرا خطرناک است؟
سه مورد از مخرب‌ترین اختلالات شخصیت عبارتند از: اختلال شخصیت ضداجتماعی، مرزی و اسکیزوتایپال. افراد مبتلا به اختلال ضداجتماعی معمولاً بی‌احساس، قانون‌گریز و سوء‌استفاده‌گر هستند. شخصیت‌های مرزی دچار بی‌ثباتی شدید عاطفی، ترس از رها شدن و روابط پرتنش دارند. اسکیزوتایپال‌ها نیز دارای افکار عجیب، باورهای خرافی و رفتارهای غیرعادی هستند.
۲. آیا می‌توان با فردی که دچار این نوع اختلالات است، زندگی مشترک داشت؟
زندگی با فردی که یکی از این اختلالات شخصیت را دارد، بسیار چالش‌برانگیز است. در بسیاری از موارد، روابط دچار تنش، سوءتفاهم و بی‌ثباتی می‌شوند. اگر چنین شریکی دارید یا قصد ازدواج با او را دارید، مشاوره تخصصی با روان‌شناس قبل از هر تصمیمی ضروری است. برخی از این اختلالات در صورت تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان، تا حدی قابل مدیریت هستند.
۳. چرا اختلال شخصیت ضداجتماعی یکی از خطرناک‌ترین اختلالات روانی است؟
اختلال شخصیت ضداجتماعی به دلیل ویژگی‌هایی مانند بی‌احساسی نسبت به دیگران، دروغ‌گویی مکرر و تمایل به نقض قوانین اجتماعی، یکی از خطرناک‌ترین اختلالات شخصیت محسوب می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً فاقد احساس گناه یا همدلی هستند و می‌توانند رفتارهای آسیب‌زننده‌ای از خود نشان دهند که نه تنها برای خودشان، بلکه برای دیگران نیز خطرناک است. این ویژگی‌ها می‌تواند موجب ایجاد مشکلات قانونی و اجتماعی جدی برای افراد مبتلا به این اختلال شود.