درمان پرخاشگری کودکان

برای درمان پرخاشگری کودکان لازم است در ابتدای امر علت پرخاشگری کودک را ریشه یابی کنید. زمانی که کودکان رفتار پرخاشگرانه ای از خود بروز می دهند مطمئنا ما آن ها را سرزنش خواهیم کرد. اما لازم است که به این نکته توجه داشته باشیم کودکان هنوز یاد نگرفته اند که تکانه های عصبی خود را چگونه کنترل کنند یا اینکه چگونه با استفاده از روش های قابل قبول اجتماعی درگیری های خود را حل کنند.

در برخی موارد ممکن است دلیل پرخاشگری کودک مشکلاتی باشد که با آن روبرو شده است. این مشکلات می توانند شامل رویدادهایی باشند که در کودک ایجاد استرس می کنند، کمبود توجه، علائم اوتیسم و بیش فعالی، مشکلات و تنظیم هیجانات عاطفی باشند. با توجه به این موارد که ذکر کردیم حتی در زمان هایی که اختلال های رفتاری جدی در کودک تشخیص داده شوند والدین می توانند برای کنترل و درمان خشم کودکان تاثیر جدی داشته باشند.

اگر کودک شما پرخاشگر است، برای درمان پرخاشگری کودک خود می توانید به مطب روانپزشکی دکتر فرامز ذاکری مراجعه کنید.

دلایل پرخاشگری کودک چیست؟

همانطور که در ابتدا اشاره کردیم پیش از پرداختن به درمان پرخاشگری کودکان باید دلایل آن را مورد بررسی قرار دهیم که این موارد شامل:

عوامل ژنتیکی: عوامل ژنتیکی می تواند برخی از کودکان را بیشتر از سایرین در معرض خطرات بیشتری مانند استرس، عصبانیت و پرخاشگری قرار دهد. پژوهش ها ثابت کرده است که اگر کودک در اوایل زندگی استرس زیادی را تحمل کند احتمال بروز رفتار پرخاشگرانه در او بیشتر خواهد بود.

عوامل محیطی بیرون از منزل: پرخاشگری کودک می تواند تحت تاثیر عوامل بیرون از منزل نیز باشد. مواردی مانند معلمان، همسالان، عوامل فرهنگی و شبکه های اجتماعی می توانند در پرخاشگری کودکان موثر باشند. مطالعات روانشناسی نشان می دهد که کودکان می توانند افزایش غیر طبیعی ترشح هورمون استرس کورتیزل را در هنگام مواجهه با شرایط استراس زا تجربه کنند. این کودکان بیش از سایرین در معرض خظر پرخاشگری قرار می گیرند.

نقش والدین: والدین می توانند تاثیر بسیار مهمی در پیشگیری و درمان پرخاشگری در کودکان داشته باشند. پژوهش ها نشان می دهد که کودک می تواند با دریافت آموزش های عملی و حمایت های اخلاقی مسیر خود را تغییر دهد. برای درمان پرخاشگری کودکان باید راهکارهایی را به او آموزش دهید.

قوانین ومحدودیت هایی را برای کودک اعمال کنید: لازم است کودکان برای کنترل پرخاشگری خود بدانند که مجاز به انجام چه رفتارهایی هستند و چه رفتارهایی به عنوان خط قرمز برای آن ها محسوب می شود. اگر کودک شما مراقب یا پرستاری دارد باید این قوانین و محدودیت ها را به او نیز اطلاع بدهید. لازم است پرستار یا مراقب کودک شما روش های برخورد با رفتارهای خشونت آمیز را آموزش ببیند تا در زمان بروز رفتارهای خشونت آمیز کودک واکنش صحیحی داشته باشد. کودکانی که لگد می زنند و گاز می گیرند باید فورا تنبیه شوند تا متوجه رفتار اشتباهی که دارند بشوند. نکته مهم این است که برای آشنایی با شیوه های تنبیه مناسب برای کودکان لازم است با روانشناس کودک مشورت کنید.

به کودک خود کمک کنید تا راه های مقابله با خشم را فرا بگیرد: یکی از روش های درمان پرخاشگری کودکان آموزش راهکارهایی برای مقابله با خشم است. والدین می توانند به جای واکنش تند نشان دادن و مبارزه با کودکان به آن ها آموزش دهند تا احساسات خود را کنترل کنند و آن را در قالب کلمات درست بیان کنند. می توانید با ملایمت و مهربانی دلیل خشم او را بپرسید. گفتگو درباره خشم می تواند به برخی از کودکان کمک کند تا خشک خود را کنترل کرده و آرام شوند. ممکن است کودک شما تمایلی به صحبت کردن در مورد مشکلش نداشته باشد. در این مواقع ممکن است صحبت کردن با یک حیوان خانگی ، دوست خیالی یا عروسک چاره ساز باشد.

می توانید برای رفتارهای غیر خشن کودکان خود جایزه های کوچک در نظر بگیرید. باید به کودکان خود آموزش بدهید که در زمام خشم لگد نزنند، گاز نگیرند. کودکان برای کنترل کردن احساسات خود و اعمال خود پیش از انجام آن ها به راهنمایی والدین احتیاج دارند.

برای منضبط کردن کودکان آن ها را کتک نزنید: بعضی از والدین برای اینکه کودکان خود را منضبط کنند آن ها را تنبیه بدنی می کنند. باید بدانید کودکانی که تجربه تنبیه بدنی را دارند یاد می گیرند که از رفتار دیگران خوششان نیاید. فراموش نکنید که تنبیه بدنی کودکان می تواند باعث تشدید رفتارهای پرخاشگرانه در کودکان شود.

عصبانیت خود را کنترل کنید: به کودکان اجازه بدهید هر نوع تعارضی که در خانه اتفاق می افتد به شیوه های صلح آمیز حل و فصل کنید. کودکان رفتار والدین خود را تقلید می کنند. روشی که والدین با آن خشم و ناامیدی خود را کنترل می کنند می تواند بر کودکان آن ها تاثیر بگذارد. شیوه های مثبت مقابله مانند انجام کاری که باعث آرامش والدین یا بیرون فرد از وضعیت خشم و ناامیدی را تمرین کنید.

یک راه حل گریز خلاقانه را پیدا کنید: برای درمان خشونت کودکان باید به دنبال راه حل های خلاقانه باشید. بعضی از کودکان می توانند خشم خود را از طریق مشت زدن به بالش، کوبیدن پا یا مواردی از این قبیل خشم خود را تخیله کنند. شما می توانید با انجام فعالیت هایی مانند رقصیدن، قدم زدن یا بازی کردن خشونت کودک را به میزان زیادی کاهش بدهید. یکی دیگر از راهکارهای کنترل خشونت در کودکان بازی کردن با حیوانات خانگی و نقاشی کردن است. این فعالیت ها می توانند حواص کودک شما را از خشونت پرت کنند.

به کودکان خود کمک کنید تا به آرامش درونی برسند

برای درمان خشونت کودکان بهتر است روابط دوستانه و خو بی با آن ها برقرار کنید. پژوهش ها نشان می دهد که کودکانی که با والدین خود روابط بهتری دارند کمتر عصبانی می شوند و رفتار خشن از خود بروز می دهند. این افراد با حس خوشبختی بیشتری رشد کرده اند و مدل رفتاری آن ها نسبتا به دیگران مسالمت آمیز تر می باشد. امکان دارد کودک شما عصبانی شود اما زمانی که یاد گرفته باشد با استفاده از یک روش عصبانیت خود را سرکوب کنند به این دلیل که او آموزش دیده است که این رفتار خشونت آمیز مناسب رفتار او نخواهد بود.

والدینی که با کودکان خود ارتباط مناسبی دارند مطمئنا رفتار آن ها را می شناسند این امر باعث می شود کمتر رفتاری انجام بدهند که منجر به عصبانیت در کودک شوند. والدین متعهد می دانند که برای کنترل شرایط مختلف احتیاجی به عصبانیت ندارند.

کودک پرخاشگر معمولا با والدین خود ارتباط قوی ای ندارند. آن ها با نوعی آشفتگی درونی مواجه هستند. این کودکان حس می کنند چیزی در اعماق وجود خود گم کرده اند به همین دلیل بسیار احساس خشم می کنند. در صورتی که این حس کنترل نشود تا بزرگسالی ادامه خواهد یافت. این خلاء می تواند به شکل خشم و عصبانیت نسبت  به خود یا والدین بروز کند. همین امر باعث می شود که تمام افراد خانواده در معرض خشم کودک قرار بگیرند. این عصبانیت می تواند به همه اعضای خانواده سرایت کند.

نگذارید کودک از خشم لبریز شود

برای درمان خشونت کودکان می توانید به او آموزش دهید که چه زمانی در حالت تحریک و عصبانیت قرار دارد. لازم است که با دقت به حرف های کودک خود گوش دهید و به اوکمک کنید تا بر روی احساسات ناراحت کننده خود کار کند و آن ها را از بین ببرد. شما باید به صورت یک شنونده مشتاق عمل کنید تا بتوانید حس قضاوت و همدلی را در آن ها ایجاد کنید.

درون کودک بد را ببینید

اغلب کودکانی که عادت به بدر رفتاری دارند کودکان خشنی هستند. در صورتی که حس می کنید کودک شما بیشتر اوقات بد به نظر می آید و شما هیج راهکاری برای این موضوع ندارید و کودک هم قصد عقب نشینی ندارد؛ لازم است که بررسی کنید و ببینید چه چیزی باعث شده است که کودک شما ناراحت باشد و رفتار بدی از خود بروز دهد. بر اساس پژوهش هایی که از والدین این نوع کودکان به عمل آمده است د  عامل برای این رفتار شناسایی شده است.

عامل اول این است که پدر یا مادر یا هر دوی آن ها همیشه عصبانی هستند. در نهایت باعث می شود  که کودک عصبانیت را یک بخش از وجود خود تلقی کند. عامل دوم که معمولا باعث ایجاد خشم در کودکان می شود این است که کودک آرامش و خوشبختی خود را تهدید شده می بیند. برای درمان خشونت کودکانی که در این دسته قرار دارند لازم است مشکلات خانواده نیز حل شود. می توانید فهرستی از تغییراتی که اخیرا در خانواده شما اتفاق افتاده است را تهیه کنید و بفهمید چه عواملی باعث خشم در کودکان یا اشک ریختن آن ها می شود. کودکان چه نیازهایی دارند که به آن ها رسیدگی نشده است. کدام عامل ریشه اضطراب درونی کودکان است؟ فراموش نکنید که عصبانیت وخشم مانند بخش بیرونی کوه های یخ شناور در آب است و از مشکلاتی خبر می دهد که عمیق تر هستند و باید ریشه یابی شوند.

وجود خشونت در کودکباعث انزوای او می شود. کودکان برای از بین بردن تصویر ناخوشایندی که از خود می بینند مبارزه می کنند. کودکان خشن معمولا برای خود یک لاک محافظتی درست می کنند. اما در زیر این آرامش ظاهری اساسات منفی وجود دارد که به دیوار دفاعی آن ها فشار می آورد. کودک برای اینکه بتواند دیوار دفاعی خود را حفظ کند معمولا در برابر مسائلی که باعث عصبانیت اومی شوند عقب نشینی می کند و همین امر باعث منزوی شدن او می شود.

استفاده از تکنیک های حل مسئله برای درمان خشونت کودکان

برای درمان خشونت کودک می توانید از تاکتیک های انضباطی استفاده کنید. پژوهش ها نشان می دهند که تنبیه شدید می تواند منجر به بروز مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری در کودک شود. فراموش نکنید که استفاده از تاکتیک های شرمساری نه تنها باعث از بین رفتن خشم نمی شود که می تواند رنجش و خشم را در کودکان افزایش دهد.

والدین در برابر رفتار خشونت آمیز کودکان چه کاری باید انجام دهند

برخی از افراد برای درمان خشونت کودکان از ایده نادیده گرفتن استفاده می کنند. باید بدانید که ایده نادیده گرفتن اصلا روش درستی نیست. پژوهش ها بیانگر این موضوع هستند که پدر و مادرانی که خودشان پرخاشگر هستند یا در برابر پرخاشگری کودکان تسلیم می شوند به احتمال زیاد رفتارهای بدتری را از فرزندان خود مشاهده می کنند.

در این موقعیت یک راه حل دیگر نیز وجود دارد. والدین می توانند با تمرکز بر آموزش چگونگی کنترل پرخاشگری در کودکان به حل مشکلات و مذاکره در مورد و جبران اشتباهات تمرکز کنند. موثرترین تاکتیک ها تحریم های غیر فیزیکی همراه با دلایل است. در این تاکتیک والدین علت محرومیت های غیر فیزیکی در کودکان را با صحبت کردن برای آن ها توضیح می دهند.

برای اصلاح و درمان پرخاشگری کودکان باید چه کنیم

اولین گزینه ای که روانشناس یا روانپزشک برای درمان کودکان پیشنهاد می کند رفتار درمانی است. لازم است بدانید که تعداد محدودی روش در حوزه رفتار درمانی برای اصلاح خشونت در کودکان وجود دارد. در ادامه قصد داریم شیوه های مختلف رفتار درمانی را به اختصار توضیح دهیم.

رفتار درمانی شناختی

رفتار درمانی شناختی با عنوان CBT شناخته می شود این روش به عنوان یکی از موثرترین شیوه های درمانی در روانشناسی مدرن شناخته می شود. این شیوه درمانی علاوه بر کنترل خشم برای بیماری های مختلفی به کار گرفته می شود.

به زبان ساده می توانیم بگوییم روش رفتار درمانی شناختی با استفاده از تغییر و اصلاح شناخت دیدگاه افراد را نسبت به دنیای افراد تغییر می دهند. این امر باعث می شود که بیمار نگرش مثبتی داشته باشد و احساسات و رفتارهای خود را کنترل کرده و بهبود ببخشد. بر اساس این روش متوجه می شویم که پرخاشگری و خشم کودک به دلیل ایجاد احساسات و شناخت اشتباه است با استفاده از این روش رفتارهای او اصلاح می شود.

تنظیم هیجان

در این روش به کودک آموزش می دهند تا بتوانند دلایل و محرک های خشم و عصبانیت خود را بشناسند و راهکارهای پیشگیری از آن ها را فرابگیرند.

به کارگیری راهکارهای نوین و ارتباطی با کودکان: در این روش درمان خشونت کودکان درمانگر به والدین آموزش می دهد تا در قالب بازی و نقش بازی کردن به شکل غیر مستقیم روش هایی را به کودک آموزش دهند که به وسیله ی آن ها خشم خود را شناسایی کرده و نسبت به کنترل آن اقدام کنند.

آموزش راه های صحیح ابراز خشم: در این شیوه روان درمانگر به کودک و والدین او آموزش می دهد که نتیجه انتخاب های خود را سنجیده و به محاسبه آن بپردازند و بتوانند از این طریق رفتارهای خشونت آمیز خود را کاهش دهند.

تکنیک مدیریت والدین

در این شیوه درمان خشونت کودکان که با عنوان PMT شناخته می شود به والدین آموزش می دهند که با استفاده از روش های جایگزین رفتار های خشونت آمیز و ناشایست در کودکان را کنترل کنند. در این روش درمانی تمرکز بر روی رفتارهای مثبت یا به زبان ساده تر بر روی تشویق کودکان است. در این شیوه به والدین آموزش می دهند که با استفاده از روش های تقویت مثبت رفتارهای صحیح کودکان را با استفاده از تقویت و پاداش تثبیت کنند. در این شیوه درمانی رفتارهای خشونت آمیز و عصبی کودکان با رفتارهای درست جایگزین می شوند. در برخی از موارد امکان دارد که حشونت و تحریک پذیری در کودکان در نتیجه یک اختلال یا بیماری باشد که پس از حوادث، افسردگی و اضطراب اتفاق می افتد. در برخی موارد استفاده از رفتار درمانی امکان دارد پاسخ مطلوبی برای اصلاح رفتار خشونت آمیز در کودکان نباشد. در این مواقع لازم است ابتدا دلیل رفتارهای ناهنجار در کودکان تشخیص داده شود پس از تشخیص علت باید به دنبال یک روش اصلاحی برای کنترل خشم در کودکان باشید.

سوالات متداول

دلایل اصلی پرخاشگری در کودکان چیست؟

این عوامل می تواند شامل رفتارهای خشونت آمیز قبلی یا رفتار خشونت آمیز و پرخاشگرانه، آزر جنسی یا قربانی آزار جنسی بودن، قربانی قلدری شدن، عوامل ژنتیکی (وراثت خانوادگی)، استفاده از مواد مخدر، در معرض خشونت در خانه و/یا اجتماعی قرار گرفتن می تواند از عوامل بروز پرخاشگری در کودکان باشد.

چگونه پرخاشگری را در کودکان کنترل کنیم؟

به کودکان کمک کنید تا احساسات خود را بیان کنند. آرام باشید. تسلیم عصبانیت یا رفتار پرخاشگرانه نشوید. خوب بودن فرزندتان را در نظر بگیرید. الگوهای فرزندتان را بشناسید و محرک های خشونت آنها را شناسایی کنید. پاداش های مناسب برای کاهش پرخاشگری کودکان را پیدا کنید.

کودکان از چه سنی شروع به پرخاشگری می کنند؟

بسیاری از کودکان از هل دادن، گاز گرفتن، پرتاب کردن و تخریب کردن اشیا به عنوان وسیله ای برای رسیدن به خواسته های خود استفاده می کنند. این نوع پرخاشگری در کودکان دو تا سه ساله بسیار رایج است. پرخاشگری در کودکان سه تا شش سال علاوه بر موارد بالا شامل رفتار تهاجمی، بدرفتاری هنگام صرف غذا و لباس پوشیدن، دروغ گفتن و رقابت با خواهر و برادر هم می شود. همانطور که بچه ها رشد می کنند پرخاشگری های فیزیکی کاهش یافته و پرخاشگری کلامی اغلب افزایش می یابد.

چگونه از پرخاشگری کودکان جلوگیری کنیم؟

پرخاشگری یکی از معضلات رایج در کودکان است البته والدین با کسب مهارت‌هایی می توانند از همان ابتدا از پرخاشگری کودک جلوگیری کنند. برخی از این مهارت ها عباتند از:

ایجاد محیطی صمیمی و عاری از هرگونه محرک پرخاشگرانه

توجه به کودک و احترام به عقاید و نظرات او

صبر و بردباری در برابر پرخاشگری کودک و حل مشکل او بدون توسل به روش‌های پرخاشگرانه