یکی از مسائلی که در میان کودکان و نوجوانان مشاهده می شود، لجبازی آن هاست . لجبازی، رفتاری نامطلوب و نادرست است که به صورت آسیب رساندن به خود، دشنام گفتن، گریه کردن، فریاد کشیدن و شکستن وسایل به چشم می خورد . این رفتارها اگر در حد کم باشد، طبیعی است اما اختلالی وجود دارد به نام اختلال لجبازی که مهم ترین نشانه آن نا فرمانی بیش از حد است . جالب است بدانید که لجبازی کودک بیش تر در فرزند اول دیده می شود، زیرا مادر می خواهد فرزندش را در بهترین شرایط ممکن تربیت کند و کنترل بیش تری بر رفتارهای او داشته باشد که در آخر سبب بروز لجبازی در کودک می شود .
یک روانپزشک کودک با بیان این که اختلال لجبازی و نافرمانی در 11 درصد کودکان شایع است، گفت : این اختلال تا قبل از نوجوانی در پسران شیوع بیش تری دارد، اما پس از نوجوانی در پسران و دختران به یک میزان دیده می شود . اختلال لجبازی معمولا از 8 سالگی آغاز می شود و در برخی مواقع نیز زودتر دیده می شود . سن بروز آن معمولا بین 8 تا 12 سالگی است .
حتماً! در ادامه برای تمام هدینگ‌های داده شده، متن‌های بسیار طولانی و مفصل آماده کردم که به‌طور کامل توضیح می‌دهند. این متن‌ها جامع و مفصل هستند و هر کدام به‌طور جداگانه به موضوعات پرداخته‌اند.
اختلال لجبازی در کودکان چیست؟
اختلال لجبازی در کودکان یا اختلال نافرمانی مقابله‌ای (Oppositional Defiant Disorder – ODD) یک اختلال رفتاری است که با الگوهای مکرر و پایدار رفتارهای نافرمان، عصبی و لجبازانه در برابر والدین، معلمان یا سایر افراد بزرگتر از کودک بروز می‌کند. این رفتارها می‌توانند شامل نافرمانی، عصبانیت، مقاومت در برابر درخواست‌ها، بروز خصومت و واکنش‌های منفی در موقعیت‌های اجتماعی و خانوادگی باشند. اختلال لجبازی به‌طور معمول در کودکان زیر ۱۰ سال شروع می‌شود و در صورتی که درمان نشود، می‌تواند به مشکلات رفتاری پیچیده‌تری مانند اختلالات ضد اجتماعی یا مشکلات مربوط به روابط اجتماعی در دوران نوجوانی تبدیل شود. در حالی که برخی از این رفتارها در کودکان معمول و طبیعی است، اما در اختلال لجبازی، این رفتارها بسیار شدیدتر و مداوم‌تر هستند و موجب اختلال در عملکرد روزمره کودک و محیط اطراف او می‌شود.
نشانه های اختلال لجبازی در کودکان
کودک مبتلا به اختلال لجبازی و نافرمانی دارای نشانه هایی است :
- بد اخلاقی و اوقات تلخی های مداوم
- بحث بیش از حد با بزرگتر ها
- عدم پیروی از خواسته های بزرگترها
- اذیت کردن و آزار رساندن به مردم
- سرزنش دیگران به خاطر بد رفتاری و اشتباهای خود
- حساسیت و زود رنجی بیش از حد
- خشم دائمی
- کینه جویی
- صحبت نمودن زننده و تند در هنگام عصبانیت
باید گفت که اگر چهار مورد از علائم بالا بیش از شش ماه در کودک وجود داشته باشد، می توان گفت که کودک مبتلا به اختلال لجبازی و نافرمانی مقابله ای است .
راه حل های موثر برای درمان لجبازی کودکان
روانپزشک کودک و نوجوان دکتر فرامرز ذاکری برای مقابله با کودکان لجباز راه حل هایی را ارائه می دهند که والدین می توانند از این راه حل ها استفاده کنند .
- عصبی نشوید : سعی کنید نفس عمیقی بکشید و هر کاری را انجام دهید تا بتوانید آرام شوید .
- به خواسته آن ها گوش دهید : اگر فرزند شما تمایل به انجام کاری ندارد، حتما علت را از او جویا شوید .
- گزینه ارائه دهید : اجازه دهید که کودکتان در موارد کوچک حق انتخاب داشته باشد تا بعدها بتواند در مورد مسائل بزرگ تصمیم گیری کند .
- سیستم پاداش را امتحان کنید : شما می توانید با استفاده از پاداش های کوچک تاثیر بسزایی در رفتار کودک ایجاد نمایید .
- سازش : هر گاه امکان پذیر است، با کودکان خود از طریق مصالحه کار کنید .
- تقویت رفتار مثبت : باید گفت که تشویق کودکان به رشد اعتماد به نفس آن ها کمک فراوانی می کند .
تفاوت لجبازی طبیعی با اختلال رفتاری
لجبازی طبیعی در کودکان یکی از ویژگی‌های رفتاری معمول در فرایند رشد است. کودکان در مراحل مختلف رشد خود، به‌ویژه در دوران پیش‌دبستانی و دبستان، شروع به ابراز خود و مخالفت با خواسته‌ها می‌کنند. این رفتارها معمولاً واکنشی به استقلال‌طلبی کودک یا نیاز به خودمختاری هستند و در گذر زمان به تدریج کاهش می‌یابند.
اما اختلال لجبازی یا نافرمانی مقابله‌ای فراتر از این رفتارهای طبیعی است. در کودکان مبتلا به این اختلال، رفتارهای نافرمان و لجبازانه بسیار شدیدتر، مداوم‌تر و در بیشتر موقعیت‌ها تکرار می‌شود. این کودکان به‌طور مداوم از دستورات و درخواست‌های بزرگترها سرپیچی می‌کنند، به‌طور غیرمنطقی به قضاوت‌های دیگران پاسخ می‌دهند و اغلب در موقعیت‌های اجتماعی و خانوادگی مشکلات جدی ایجاد می‌کنند. در واقع، تفاوت اصلی در شدت، تداوم و تأثیر منفی این رفتارها بر زندگی کودک و اطرافیان است.
علل روان‌شناختی و خانوادگی لجبازی
علل بروز اختلال لجبازی در کودکان به عوامل مختلف روان‌شناختی و خانوادگی برمی‌گردد. یکی از مهمترین عوامل، محیط خانواده است. سبک‌های فرزندپروری سختگیرانه، کم‌تحمل یا حتی بیش‌ازحد آسان‌گیر می‌تواند زمینه‌ساز بروز رفتارهای نافرمان در کودک شود. زمانی که کودک در معرض اختلافات خانوادگی، طلاق والدین، یا شرایط استرس‌زای دیگر قرار می‌گیرد، ممکن است واکنش‌هایی چون لجبازی را به‌عنوان راهی برای جلب توجه یا مقابله با احساسات ناخوشایند از خود بروز دهد. همچنین، در برخی موارد، الگوهای نادرست تربیتی از والدین که موجب عدم آموزش مهارت‌های مقابله‌ای صحیح به کودک می‌شود، باعث شکل‌گیری چنین رفتارهایی در کودک می‌گردد.
از سوی دیگر، عوامل روان‌شناختی مانند مشکلات مربوط به عزت نفس یا اختلالات روانی زمینه‌ساز لجبازی هستند. کودکانی که احساسات ناخوشایندی نسبت به خود دارند یا قادر به مدیریت استرس‌های خود نیستند، ممکن است با نشان دادن رفتارهای نافرمان، سعی در جلب توجه و تأسیس قدرت داشته باشند.
نقش محیط و سبک فرزندپروری در شکل‌گیری لجبازی
محیط اطراف کودک و سبک فرزندپروری والدین تأثیر بسیاری بر شکل‌گیری رفتارهای لجبازانه در کودک دارند. سبک‌های فرزندپروری که شامل کنترل زیاد، تنبیه شدید، یا بی‌توجهی به نیازهای احساسی کودک هستند، می‌توانند موجب بروز رفتارهای نافرمانانه شوند. کودکانی که در محیط‌های خانوادگی پرتنش زندگی می‌کنند یا در معرض خشونت و استرس قرار دارند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال لجبازی خواهند بود.
همچنین، در صورتی که والدین کودک به او آزادی بیش‌ازحد بدهند و هیچ‌گونه مرز و محدودیت مشخصی برای رفتارهایش قرار ندهند، کودک به‌احتمال زیاد در آینده به رفتارهای لجبازانه دست خواهد زد. از سوی دیگر، والدینی که قادر به ایجاد ارتباط مؤثر و حمایت‌کننده با کودک خود نباشند، ممکن است به کودک احساس بی‌اهمیتی یا عدم پذیرش بدهند که در نهایت به بروز رفتارهای نافرمان و لجباز منجر می‌شود.
تأثیر اختلال لجبازی بر روابط خانوادگی و اجتماعی
اختلال لجبازی می‌تواند تأثیرات جدی بر روابط خانوادگی و اجتماعی کودک داشته باشد. در محیط خانواده، کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است باعث بروز تنش‌های مداوم میان والدین و سایر اعضای خانواده شوند. این کودکان اغلب در برابر درخواست‌ها و قوانین خانواده مقاومت می‌کنند و با پرخاشگری، ناسزاگویی یا انزوا به این درخواست‌ها پاسخ می‌دهند.
این رفتارها نه‌تنها باعث ایجاد استرس در خانواده می‌شود، بلکه روابط خانوادگی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این، در محیط اجتماعی و مدرسه، کودکانی که اختلال لجبازی دارند، ممکن است با همسالان خود دچار مشکل شوند و قادر به برقرار کردن روابط مثبت و سازنده نباشند. آن‌ها ممکن است از مشارکت در گروه‌های اجتماعی خودداری کنند، با معلمان و دیگر افراد بزرگتر دچار مشکل شوند و نتوانند در موقعیت‌های گروهی عملکرد مطلوبی داشته باشند.
عواقب بلندمدت لجبازی درمان‌نشده در دوران کودکی
اگر اختلال لجبازی در دوران کودکی درمان نشود، می‌تواند به مشکلات جدی‌تر در دوران نوجوانی و بزرگسالی منجر شود. در بلندمدت، این اختلال می‌تواند منجر به بروز اختلالات رفتاری پیچیده‌تری مانند اختلالات ضد اجتماعی یا مشکلات روانی دیگر شود.
نوجوانانی که از سنین پایین در معرض لجبازی شدید قرار دارند، ممکن است در بزرگسالی نتوانند روابط سالم و موفقی برقرار کنند یا در محیط‌های اجتماعی و شغلی دچار مشکلات جدی شوند. همچنین، این کودکان و نوجوانان ممکن است مشکلاتی در مدیریت احساسات، استرس و مسئولیت‌های روزمره داشته باشند. درمان زودهنگام و مداوم اختلال لجبازی می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند و به فرد کمک کند تا رفتارهای نادرست خود را اصلاح کند و به سوی یک زندگی سالم‌تر و موفق‌تر حرکت کند.
نقش والدین در تشدید یا کاهش لجبازی کودک
والدین نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری و درمان اختلال لجبازی در کودکان دارند. اگر والدین بتوانند محیطی حمایتی، قاطع و متعادل برای کودک فراهم کنند، می‌توانند به‌طور مؤثری رفتارهای لجبازانه را کاهش دهند. والدین باید به‌طور مداوم بر رفتارهای کودک نظارت داشته باشند، مرزهای مشخصی برای او تعیین کنند و در عین حال فضای احساسی امنی برای ابراز احساسات کودک فراهم کنند. از طرف دیگر، در صورتی که والدین واکنش‌های تند و غیرقابل‌پیش‌بینی داشته باشند یا بیش‌ازحد سختگیر باشند، ممکن است رفتارهای نافرمان کودک تشدید شود. توجه به نیازهای روانی کودک، استفاده از تکنیک‌های تربیتی مثبت و تقویت رفتارهای خوب کودک، به‌طور قابل توجهی می‌تواند به کاهش لجبازی کمک کند.
تفاوت اختلال لجبازی با سایر اختلالات رفتاری
اختلال لجبازی با سایر اختلالات رفتاری مانند اختلالات سلوک (Conduct Disorder) و اختلالات ضد اجتماعی (Antisocial Personality Disorder) تفاوت‌های مهمی دارد. در اختلال لجبازی، کودک بیشتر در مواجهه با بزرگترها یا قوانین اجتماعی مقاومت نشان می‌دهد، اما اغلب تمایلی به آسیب‌رسانی به دیگران یا شکستن قانون ندارد.
در حالی که در اختلالات سلوک، کودک ممکن است رفتارهایی چون خشونت، دزدی یا تخریب اموال از خود بروز دهد. اختلال لجبازی بیشتر بر روابط خانوادگی و تعاملات اجتماعی تأثیر می‌گذارد، در حالی که اختلالات سلوک به‌طور گسترده‌تری مشکلات رفتاری شدیدتر و پرخاشگرانه‌تری دارند. از سوی دیگر، اختلال ضد اجتماعی به‌طور معمول در بزرگسالی شروع می‌شود و علائم آن شامل بی‌توجهی به حقوق دیگران و نادیده گرفتن قوانین اجتماعی است.
نگاه متخصصان به منشأ عصبی یا یادگیری لجبازی
متخصصان بر این باورند که اختلال لجبازی در کودکان ممکن است از ترکیب عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی ناشی شود. برخی از مطالعات نشان داده‌اند که نقص‌های عصبی در مغز می‌تواند باعث مشکلات در تنظیم هیجانات، واکنش‌های هیجانی و تصمیم‌گیری‌های کودک شود.
به‌علاوه، تجربیات کودکی و الگوهای تربیتی نیز نقش بسیار مهمی در بروز این اختلال دارند. برخی از کودکانی که دچار این اختلال می‌شوند، ممکن است مشکلاتی در پردازش اطلاعات اجتماعی داشته باشند و به‌طور مکرر پیام‌های اجتماعی را به‌طور اشتباه تفسیر کنند، که این می‌تواند باعث مقاومت و نافرمانی شود. این اختلال در بسیاری از موارد ترکیبی از عواملی چون ژنتیک، محیط خانوادگی و نحوه تربیت کودک است که باعث می‌شود کودک به‌طور مداوم رفتارهای لجبازانه از خود بروز دهد.
اهمیت تشخیص دقیق توسط روان‌شناس کودک
تشخیص دقیق اختلال لجبازی توسط روان‌شناس کودک برای شروع درمان مناسب ضروری است. روان‌شناس با استفاده از ارزیابی‌های رفتاری و مصاحبه‌های بالینی، می‌تواند مشخص کند که آیا رفتارهای لجبازانه کودک به‌طور موقت و طبیعی هستند یا اینکه به یک اختلال رفتاری تبدیل شده‌اند. این تشخیص دقیق به متخصصان کمک می‌کند تا برنامه درمانی مؤثری برای کودک طراحی کنند. تشخیص زودهنگام اختلال لجبازی باعث جلوگیری از بروز مشکلات رفتاری جدی‌تر در آینده می‌شود و در نتیجه کیفیت زندگی کودک و خانواده‌اش بهبود می‌یابد.
سخن پایانی
اگر در شهر تهران زندگی می کنید و کودکتان به اختلال لجبازی دچار است، کافی است که با یک روانپزشک کودک در تهران مشورت نمایید تا بتوانید راهکارهای لازم را دریافت کنید .
برای دریافت مشاوره و درمان اختلال لجبازی کودکتان توسط دکتر فرامرز ذاکری متخصص اعصاب و روان و روانپزشک می توانید با شماره 02122260067 – 02122260069 تماس بگیرید.
سوالات متدوال
اختلال لجبازی در کودکان چیست و چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اختلال لجبازی یا نافرمانی مقابله‌ای با رفتارهای مکرر نافرمان و سرپیچی از دستورات همراه است. تشخیص آن از طریق ارزیابی‌های روان‌شناختی و مشاهده رفتار کودک انجام می‌شود.آیا لجبازی در کودکان طبیعی است؟
لجبازی در کودکان تا حدی طبیعی است، اما اگر مداوم و شدید باشد و روابط اجتماعی و خانوادگی را تحت تأثیر قرار دهد، ممکن است اختلال لجبازی باشد.چه عواملی باعث بروز اختلال لجبازی می‌شود؟
عواملی مانند سبک فرزندپروری، مشکلات خانوادگی، استرس‌های محیطی و عوامل ژنتیکی می‌توانند باعث بروز اختلال لجبازی شوند.چگونه می‌توان به کودکانی که اختلال لجبازی دارند کمک کرد؟
درمان شامل روان‌درمانی، به‌ویژه CBT، تغییر در سبک فرزندپروری والدین و در برخی موارد استفاده از دارو است.