اختلال شخصیت وابسته چیست؟
اختلال شخصیت وابسته یا Dependent personality disorder که اختصاراً DPD هم گفته میشه، یک اختلال شخصیتی شایع ست که همین‌طور که از اسمش پیداست به صورت وابستگی بیش از حد به طرف مقابل در یک رابطه ست و نیاز به مراقبت شدن از سمت دیگران داره. این مشکل روان شناختی باعث میشه که فرد مطیع و وابسته رفتار کنه و ترس از جدایی داشته باشه و بدون نظرات دیگران نمیتونه تصمیم‌گیری کنه.
این بیماری در زنان بیشتر از مردانه و در بچه‌های کوچیک خونواده بیشتر از بچه های بزرگ بروز میکنه و معمولاً در اوایل جوانی و یا در روابط مهم در بزرگسالی آشکار میشه.
اختلال شخصیت وابسته ممکنه در اثر ترکیبی از عوامل بیولوژیکی و رشدی ایجاد بشه. افرادی که توی دوران کودکی توسط والدین بیش از اندازه مقتدر یا بیش از حد محافظت کننده تربیت شدند یا به یه بیماری جسمی مزمنی مبتلا بودند یا در معرض اضطراب جدایی قرار گرفتند ممکنه خصوصیات شخصیت وابسته رو توی بزرگسالی نشون بدن.
ویدئو تهیه شده توسط وبسایت دکتر ذاکری درباره اختلال شخصیت وابسته
علائم اختلال شخصیت وابسته (DPD)
افراد دارای اختلال شخصیت وابسته ممکنه علایم مختلفی داشته باشن که عبارت‌اند از:
- اجتناب از مسئولیت‌پذیری
- ترس از تنهاموندن
- ترس از رهاشدن و احساس درموندگی بعد از قطع‌شدن روابط
- حساسیت بیش از حد به انتقاد
- بدبینی و اعتمادبه‌نفس نداشتن
- ناتوانی توی تصمیم‌گیری‌های روزمره
- مشکل در تمرکز
- کاهش اشتها
- غرق‌شدن در افکار منفی
- تجربه اضطراب و استرس دائمی
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت پارانوئید
علت بروز اختلال شخصیت وابسته
متأسفانه، هنوز نتونستن علت قطعی واسه بروز اختلال شخصیت وابسته پیدا کنن اما میشه گفت عواملی از جمله ژنتیک، شرایط محیطی و فرایند رشد در کنار همدیگه، به ایجاد این اختلال کمک کنه.
بر این اساس، محققان معتقدن که اختلال شخصیت وابسته(DPD ) در افرادی که تجربیات زندگی خاصی دارن، بیشتر اتفاق میوفته.
از رایج ترین علت بروز شخصیت وابسته میتونیم به تجربه یک بیماری تهدیدکننده زندگی توی دوران کودکی و یا ابتلای یکی از اعضای خونواده به اختلالات شخصیت و رهاشدن توی دوران کودکی اشاره کرد.
علت دیگه میتونه داشتن سابقه روابط توهین‌آمیز باشه.
کودکانی هم که تجربه کودک‌آزاری (آزار و اذیت فیزیکی و کلامی و یا جنسی) یا بی توجهی داشتن ممکنه دچار اختلال شخصیت وابسته بشن.
شیوه تربیت سخت‌گیرانه به دلیل عدم توانایی تخدی از دستورات و در واقع “نه” گفتن میتونه انسان رو مستعد ابتلا به اختلال شخصیت وابسته کنه.
این نکته هم خیلی مهمه که اگه یکی از اعضای خونواده دارای DPD یا اختلال اضطراب دیگه ای باشه خطر بروز این اختلال در سایر اعضای خونواده هم بیشتره.
روش‌های تشخیص شخصیت وابسته
واسه تشخیص شخصیت وابسته روان‌شناس ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام میده تا بفهمه آیا بیماری دیگه ای میتونه باعث بروز این علائم بشه یا خیر. بعد روان‌شناس در مورد سابقه مشکلات روانی فرد درگذشته، احساسات و نگرانی‌های فرد از او سؤالاتی می‌پرسه تا از بیماری مطمئن بشه و روش‌های درمانی موردنیاز رو پیشنهاد بده.
واسه تشخیص DPD، یک روان‌شناس به دنبال پنج مورد از معیارهای تشخیصی خواهد بود. درواقع اگه فردی 5 مورد از علائم زیر رو داشته باشه، احتمالاً به اختلال شخصیت وابسته مبتلا ست. این عوامل عبارت‌اند از:
- ترس فراگیر و غیرواقعی از رهاشدن
- احساس اضطراب یا درماندگی در هنگام تنهایی
- ناتوانی در مدیریت مسئولیت‌های زندگی بدون کمک‌گرفتن از دیگران
- مشکلات در اظهارنظر به دلیل ترس ازدست‌دادن حمایت یا تأیید
- انگیزه قوی برای دریافت حمایت از دیگران
- مشکل در تصمیم‌گیری‌های روزمره بدون نظر یا اطمینان از جانب دیگران
- مشکل در شروع یا تکمیل پروژه‌ها به دلیل عدم اعتمادبه‌نفس یا توانایی تصمیم‌گیری
- اصرار به جستجوی یک رابطه جدید (خیلی از افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته به دلیل ترس از تنها موندن ممکنه درحالی‌که با فردی در رابطه هستن، در جستجوی روابط جدید باشن تا در صورت جدایی تنها نمونن).
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت اسکیزوئید
چگونه شخصیت وابسته را درمان کنیم؟
کسانی که مبتلا به این اختلال هستن باید روان درمانی رو در نظر بگیرن. درمان شناختی – رفتاری روی الگوهای تفکر ناسازگار، باورهایی که زمینه تفکر وابسته ست و رفع علائمی که مشخصه اختلال شخصیت وابسته هستن مثل ناتوانی توی تصمیم‌گیری های مهم زندگی تمرکز داره.
این اختلال اغلب نیاز به درمان طولانی مدت داره. شرایط زمینه‌ای دیگه ای هم میتونه وجود داشته باشه، بنابراین دارو ممکنه مفید باشه. داروهای ضد افسردگی و آرام بخش هم واسه بیمارای مبتلا به این اختلال تجویز میشه.
همچنین تست اختلال شخصیت وابسته توسط روان‌شناس و یا روان درمان میتونه کمک‌کننده باشه. تست ها طبق مطالعات دقیق و بر اساس یافته‌ها طراحی شدند و کاملاً اصولی و دقیق هستن به‌طوری‌که روان‌شناس میتونه به کمک پاسخ‌های شما توی آزمون میزان وابستگی شما رو مشخص کنه. با این تست شما میتونید از اختلال وابستگی خودتون اطلاع کسب کنین و با این شناخت درمان رو سریع‌تر شروع کنین.
چگونه شخصیت وابسته نداشته باشیم؟
روان‌شناسان شخصیت رو به‌عنوان طرز تفکر، احساس و رفتار فرد توصیف میکنن. اختلال شخصیت بر نحوه تفکر یا عملکرد افراد تأثیر میزاره و باعث میشه فرد در طول زمان رفتار متفاوتی داشته باشه.
واسه رهایی از وابستگی شخصیت، فرد باید سعی کنه خودش رو بیشتر دوست داشته باشه. از طرف دیگه آموزش روش‌های افزایش اعتمادبه‌نفس، مطالعه کتاب‌های روانشناسی و همچنین یادگرفتن تکنیک‌هایی برای رهاکردن احساسات منفی میتونه به شما کمک کنه تا شخصیتی مستقل و سالم داشته باشین.
درمان و شروع مشاوره‌های مؤثر میتونه خطر بروز این اختلال رو تا حد زیادی کاهش بده. رشد ساختار شخصیت از سنین پایین شروع میشه. روان‌درمانی باهدف اصلاح شخصیت ممکنه زمانی موفقیت‌آمیزتر باشه که زودتر و از سنین کم شروع بشه. در این شرایط فرد از سنین کمتر یاد می گیره که چطوری شخصیت مستقلی داشته باشه و اعتمادبه‌نفس بیشتری کسب کنه.
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت آنتی سوشیال یا ضد اجتماعی
عوارض شخصیت وابسته چیست؟
اختلال شخصیت وابسته میتونه عوارض جدی روی زندگی فرد داشته باشه. کسایی که مبتلا به DPD هستن در معرض خطر افسردگی، اختلالات اضطرابی و فوبیا و همچنین سوءمصرف مواد مخدرن. اونها همچنین در معرض خطر مورد آزار قرارگرفتن هستن. این افراد ممکنه واسه جلوگیری از تنها موندن و حفظ رابطه دست به هر کاری بزنند و به خودشون آسیب بزنن. بروز اختلال توی خواب، چاقی و میل به خودکشی هم از عوارض دیگه این اختلال هستش که ممکنه در صورت عدم درمان به‌موقع بروز کنه. وابستگی شدید به دیگران ممکنه مانع از رشد و پیشرفتش در زندگی حرفه‌ای و شخصی بشه.
درنهایت اما باید دقت ویژه ای داشته باشین که با مشاهده این علائم، ممکنه که حتما فرد این اختلال رو نداشته باشه، برای اطمینان از این موضوع باید به یک مرکز مشاوره مراجعه کرده و از یک فرد حرفه ای راهنمایی بگیرین.
ازدواج با شخصیت وابسته چگونه است؟
زندگی باشخصیت وابسته پیچیدگی‌های خودش رو داره و میتونه یک چالش بسیار بزرگ باشه، اما با آگاهی از اینکه چطوری با شخصیت وابسته برخورد کنید، میتونید واسه سلامت شخصیت وابسته قدمی بردارین.
چون فهمیدن اینکه او دقیقاً چی میخواد یا به چی فکر میکنه سخته. ترس از رهاشدن یا ترک‌شدن و نیاز به مراقبت‌شدن، میتونه باعث بشه که اون شخص از ابراز صادقانه احساسات و عقاید خودش جلوگیری کنه.
افراد مبتلا به اختلال‌های شخصیتی عادت‌هایی عجیب و دیرپا توی رفتارشون دارن که ممکنه باعث رنجیدگی و ناامیدی شما بشه و حتی گاهی اوقات میتونه خطرناک ظاهر بشن. با شخصیت وابسته در رابطه ازدواج آشنایی کافی با انواع مختلف شخصیت‌های مشکل‌دار و غیر معمول شما رو کمک میکنه در برابر فریبندگی این افراد که در ابتدای آشنایی نشون میدن مقاومت کنین.
اگه قصد ازدواج با شخصیت وابسته دارین یا در حال حاضر با او زندگی میکنین، بهتره هر چه زودتر واسه استقلال و قوی تر شدن همسرتون اقداماتی بکنین؛ چرا که سلامت هر دو شما در خطره. برای رسیدن به این منظور میتونید از جلسات مشاوره ازدواج و مشاوره خونواده استفاده کنیم.
بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
راه‌های پیشگیری از اختلال شخصیت وابسته
حقیقت اینه که هیچ روشی واسه پیشگیری از شخصیت وابسته وجود نداره، اما درمان و شروع مشاوره‌های مؤثر میتونه خطر بروز این اختلال رو تا حد زیادی کاهش بده.
همین‌طور که اشاره کردیم، زمینه‌های ایجاد این بیماری تا حدودی غیر قابل کنترله و ژنتیک هم در بروز اون مؤثره. بااین‌حال داشتن روابط سالم در خونواده تا حدود زیادی از بروز این اختلال در افراد جلوگیری میکنه. در واقع کودکانی که با والدین یا معلم خودشون رابطه صمیمی و نزدیکی دارن، کمتر به این اختلال مبتلا میشن.
همچنین واسه اینکه جلوگیری کنین از ابتلا به این اختلال میتونین با مشاهده اولین نشونه‌های بیماری، با یک پزشک مشورت کنین تا درمان در مراحل اولیه بیماری انجام بشه و از پیشرفت اون جلوگیری به عمل بیاد. همچنین کودکان یا افرادی که در خونواده و نزدیکان اون ها، سابقه این اختلال وجود دارن، گاها باید تحت مراقبت و معاینه کارشناسان سلامت روان قرار بگیرن تا در صورت وجود علائم مشابه، فرایند درمانشون زودتر آغاز بشه.
بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد اختلال شخصیت وسواسی اجباری (OCPD)
تفاوت اختلال شخصیت وابسته با اختلال شخصیت مرزی
اختلال شخصیت وابسته نوعی اختلال روانیه که شخص واسه رفع نیاز‌های خودش به دیگران وابسته ست. ویژگی اصلی فرد مبتلا به این اختلال شخصیت وابسته، رفتارهای تکرارشونده در تمامی ابعاد زندگی و غیرقابل انعطاف بودنشه.
اختلال شخصیت مرزی هم به معنای داشتن روان پریشیه که فرد بیمار در اون دارای ناپایداری در حالت عاطفی، خلق‌وخوی خودشه.
اختلال شخصیت وابسته علائم مشترکی با اختلال شخصیت مرزی داره و واسه تشخیص و تفکیک این دو اختلال از هم نیازمند مراجعه به متخصص و بررسی دقیق بیماریه. علم روانپزشکی و روانشناسی، اختلالات روانی رو به دسته‌های مختلفی تقسیم کرده و در بعضی موارد علائم اختلال‌ها میتونن به همدیگه خیلی شبیه باشن. شباهت انواع اختلالات به همدیگه، تشخیص بیماری‌های روانی رو واسه مردم دشوار میکنه و فرایند تشخیص و درمان باید غالباً زیر نظر متخصص انجام بشه.
شخص مبتلا به اختلال مرزی، نسبت به طردشدن یا رهاشدن واکنش نشون میده و با احساس خشم و پوچی خودش رو تخلیه میکنه. با این تفاوت که فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته نسبت به طردشدن از سمت بقیه، واکنش‌هایی مثل ترس و تسلیم‌شدن و اطاعت رو نشون میده و واسه حفظ و جبران وابستگی خودش به دنبال جایگزین‌کردن یک رابطه دیگس.
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت قربانی و راه های غلبه بر آن
اختلال شخصیت وابسته در کودکان
کودک از بدو تولد، موجودی کاملاً وابسته و ناتوانه و اگه مادر به او رسیدگی و از او حمایت نکنه، قادر به ادامه زندگی نیست. به‌مرور و با رشد فکری و جسمی انسان از میزان این وابستگی کم میشه، اما مشکل وقتی پدیدار میشه که وابستگی اولیه با شدت و در تمام امور ادامه پیدا کنه.
گاهی رشد شخصیت انسان به گونه‌ایه که ویژگی‌های وابستگی در اون به شکل بارز باقی میمونه و به ویژگی‌های شخصیتی فرد تبدیل میشه. گاهی این ویژگی‌های شخصیتی آن‌چنان شدید و فراگیرن که باعث بروز اختلال در عملکرد اجتماعی، تحصیلی، شغلی و خانوادگی فرد میشن.
واسه حل این مشکل باید از خانواده شروع کرد و شیوه‌های فرزندپروری به‌درستی آموزش داده بشه. نگذاشتن مسئولیت برعهده فرزند نه‌تنها رفتار مفیدی نیست، بلکه میتونه باعث ناتوانی اون در آینده بشه. باید از همون ابتدا مسئولیت‌های کوچیک و سبکی رو متناسب با توانایی‌های کودک به او واگذار کنین تا به‌مرور اونها رو یاد بگیره و تمرین کنه.
به کودک اجازه بدید خطا کنه و شکست بخوره تا بعدها بتونه در بزرگسالی هم تحمل شکست و ناکامی رو داشته باشه و ترس از شکست و ناکامی باعث احساس ناتوانی در کارهاش و وابستگیش به دیگران نشه. چون خیلی از افراد دچار اختلال شخصیت وابسته در بزرگسالی هم از مشکل خودشون آگاهی ندارن و وقتی به مشکلی در روابطشان برمی‌خورن، تصور میکنن دیگران باید از اونها مراقبت میکردن و دلیل همة این مشکلات ریشه در کودکی و تربیت نادرست داره.
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره اختلال شخصیت اجتنابی (دوری گزین)
روش‌های درمان اختلال شخصیت وابسته
اگه به هر دلیل اختلال شخصیت وابسته در شخصی شکل گرفت بعد از تشخیص و ریشه‌یابی نوبت درمان بیمار و یا کمک به کنترل بیماریه؛ مؤثرترین راه، روان‌درمانیه.
در این روش درمانی شخصیت وابسته راه های جدیدی رو برای مدیریت بحران و شرایط سخت یاد میگیره همچنین درمانگر به بیمار کمک میکنه اعتمادبه‌نفس خودش رو برگردونه و اون رو ارتقا بده در این صورت فرد میتونه فعال و متکی‌به‌خود و مستقل بشه. مؤثربودن روان‌درمانی به انگیزه کافی درمان‌جو و زمان مناسب نیاز داره.
رویکردهای روان‌درمانی مختلفی برای درمان اختلال‌های شخصیت وجود داره؛ مثل درمان‌های تحلیلی و درمان شناختی – رفتاری. گرچه تکنیک این رویکردها با هم تفاوت دارن، همه یک ویژگی دارن؛ و اون کمک به بهبود وضعیت بیماره.
طول درمان واسه درمان اختلال‌های شخصیت نه میشه گفت کوتاه مدته و نه بلندمدت در واقع بسته به میزان همکاری و پیگیری بیمار و شدت بیماریش این مدت متفاوته. بااین‌حال، بیشتر افرادی که دچار اختلال شخصیت هستن، میتونن با مراجعه به متخصصین روانپزشکی و روانشناسی تا حد زیادی درمان بشن و به مشکلات خودشون غلبه کنن.
برای دریافت مشاوره در زمینه اختلال شخصیت وابسته و اطلاع از روش های درمان آن می توانید به یک روانپزشک خوب در تهران مراجعه نمایید . جهت رزرو وقت در مطب دکتر فرامرز ذاکری با شماره 02122260068 – 02122260067 تماس حاصل فرمایید .