گفتار درمانگر در واقع فرد توانبخشی است که اختلال در زمینه گفتار و بلع را تشخیص و درمان می کند. گفتار درمانگر پس از تشخیص اختلال در بیمار شیوه درمان را مشخص نموده و با تمرین‌ها و راه های عملی فرآیند درمان را شروع می‌کند.
گفتار درمانگر فقط در زمینه صحبت کردن به افراد کمک نمی‌کند، بلکه فرد را برای برقراری ارتباطات غیر کلامی هم یاری می‌کند. چون ممکن است خیلی از افراد توانایی حرف زدن را نداشته باشند اما همچنان از شیوه‌های غیر کلامی برای برقراری ارتباط استفاده می کنند. امکان دارد فرد در روش‌های ارتباطی دیگر به جز صحبت کردن به مشکل دچار شده باشد مانند زبان بدن، برقراری ارتباط چشمی و غیره. درمانگر به این افراد هم کمک می‌کند.
گفتار درمانگر در زمینه‌های متعددی مانند فیزیولوژی و آناتومی اندام‌هایی مانند زبان و حلق وبه علاوه در زمینه بلع هم تخصص دارد و به کسانی که به دلیل بیماری در بلع غذا هم مشکل دارند، کمک می‌کند تا با توانبخشی این مشکل را برطرف کنند.
گفتار درمانگر با توجه به مشکلات بیماران، می‌تواند آنها را به متخصصان دیگر مانند متخصص گوش و حلق و بینی، مغز و اعصاب، متخصص اطفال و غیره ارجاع دهد و پروسه درمان مراجعه کنندگان را از چند جنبه مختلف پیگیری کند. این امر به شخص کمک می‌کند تا فرآیند درمان را هرچه سریعتر پیش ببرد.
بیشتر بخوانید: درمان اختلالات روانی چگونه انجام می شود؟
گفتار درمانی کودکان
از مهمترین زمینه های گفتار درمانی، گفتار درمانی کودکان است. خیلی از اختلالات گفتاری به علت رشد مغز و انعطاف‌پذیر بودن آن در سنین کودکی به راحتی حل می شوند. اگر که مراجعه برای درمان با تاخیر انجام بگیرد، امکان دارد اختلالات به سختی درمان شوند و یا حتی در بزرگسالی هم همینطور باقی بمانند.
از ضرورت‌های دیگر مراجعه به‌موقع برای گفتار درمانی کودکان این است که اختلالات گفتاری در کودکی آسیب‌های روحی جدی می تواند به کودکان بزند. کودکان در سنین ابتدایی زندگی بیش از دیگر دوره‌ها به برقراری ارتباط با همسالان خود نیاز دارند و اختلال یا تاخیر در گفتار لطمه‌های روحی غیرقابل جبرانی می تواند به آنها وارد کند.
کودکانی که اختلالات گفتاری دارند، از انتقال پیام از راه ادا کردن کلمات، جمله‌بندی و یا حتی نوشتن ناتوانند. همین می‌تواند روند رشد و برقراری ارتباط کودک با دیگران را خراب کند. گفتار درمانی به کودکان کمک می‌کند تا این اختلالات را بتوانند درمان نموده و آثار آن را تا حد زیادی کم کنند.
از موارد شایع در مراجعه برای گفتار درمانی کودکان تاخیر در صحبت کردن است. خیلی از والدین با بیان اینکه خودشان هم در کودکی دیر زبان باز کرده اند، به گفتار درمانگر مراجعه نمی کنند. در صورتی که باید بدانید این تاخیر در گفتار امکان دارد نشان از یک اختلال باشد، و تاخیر در مراجعه امکان دارد زندگی کودک را مختل کند. بنابراین پیشنهاد می کنیم والدین اگر با تاخیر در صحبت کردن کودکان روبرو شدند حتما به گفتار درمانی رجوع کنند. گفتار درمانگر با بررسی کردن عوامل مختلف والدین را راهنمایی می‌کند که آیا کودک به درمان نیاز دارد و یا فقط والدین باید با تمرین‌های ساده در خانه به کودک کمک کنند.
مشکلات گفتاری در کودکان امکان دارد براساس عوامل ژنتیکی، آسیب‌های مغزی، انواع سندروم‌ها و یا حتی نحوه برخورد والدین با کودک باشد. مراجعه به گفتار درمانی کودکان به والدین کمک می‌نماید تا با تشخیص به موقع علت های اختلالات گفتاری هرچه سریعتر برای درمان آن اقدام نمایند.
اگر شما هم احساس می‌کنید کودکتان تاخیر در گفتار و یا لکنت زبان و دیگر اختلالات گفتاری و زبانی دارد، بهتر است هرچه سریعتر برای گفتار درمانی با یک متخصص گفتار درمانی کودکان در مرکز گفتار درمانی کودکان مشورت کنید تا هرچه سریعتر فرآیند درمان برای کودک شما شروع شود.
مشاوره گفتار درمانی کودکان
مشاوره گفتار درمانی کودکان به درمان مشکلات ارتباطی کودکان، هم در شیوه صحبت کردن و هم در درک ارتباط، کمک می نماید.
گفتار درمانی به علاوه نگرانی های حرکتی دهان، مثل نحوه غذا خوردن و همچنین صحبت کردن، پردازش شنوایی و مهارت های اجتماعی را درمان می‌نماید.
بنابراین اگر فرزند شما مشکل در صحبت کردن دارد، بهتر است اول با یک مشاوره گفتار درمانی در این رابطه صحبت نموده و مشورت بگیرید.
هزینه گفتاردرمانی
از وظایف انجمن گفتار درمانی این است که تعرفه های گفتاردرمانی را با توجه به وضعیت جدید اقتصادی معین کند. برای تعیین هزینه گفتاردرمانی کودکان و بزرگسالان در سال 1401 انجمن با برگزاری جلسات متعدد، هزینه گفتاردرمانی کودکان و بزرگسالان را پس از بررسی های مختلف تعیین نموده است که در ادامه به آن اشاره خواهیم نمود.
قیمت گذاری خدمات گفتاردرمانی به عوامل گوناگونی مانند نوع ارائه خدمات، مدت زمان خدمات و مدرک تحصیلی گفتاردرمانگر وابسته است. انجمن بعد از بررسی های مختلف به کلینیک های گفتاردرمانی درمناطق کشور تعرفه های زیر را ابلاغ نموده است. به علاوه هزینه گفتاردرمانی کودکان و تعرفه گفتاردرمانی بزرگسالان با هم تفاوتی ندارد.
اختلالات گفتاری چیست؟
گفتار به فرآیند تولید صداهای خاص گفته می شود که معنا را به شنونده انتقال می دهد. اختلال گفتار به هر شرایطی گفته می شود که بر توانایی فرد برای تولید صداهایی که کلمات را به وجود می آورند موثر باشد.
گفتار یکی از مهمترین راه هایی است که افراد به وسیله آن افکار، احساسات و عقاید خود را به دیگران بیان می کنند. صحبت کردن مستلزم هماهنگی چند قسمت بدن مانند سر، گردن، سینه و شکم است.
اختلال گفتار با اختلال زبان تفاوت دارد. اختلالات گفتاری بر توانایی فرد برای به وجود آوردن صداهایی که به او اجازه می دهد با افراد دیگر ارتباط بگیرد، موثر است. آنها شبیه اختلالات زبانی نیستند.
اختلالات گفتار افراد را از تولید صداهای گفتاری صحیح منع می کند، در حالی که اختلالات زبان بر توانایی فرد در یادگیری کلمات یا درک آنچه دیگران به آنها می گویند موثر است.
با این حال، اختلالات گفتار و زبان می تواند بیان افکار و احساسات خود را برای دیگران سخت تر کند.
درمان اختلالات گفتاری
نوع درمان به طور معمول به شدت اختلال گفتاری و علت اصلی آن وابسته است.
گزینه های درمان شامل موارد زیر است:
- تمرینات گفتار درمانی که بر آشنایی با کلمات یا اصوات خاص تمرکز دارد.
- تمرینات بدنی که بر تقویت عضلات تولید کننده صداهای گفتاری متمرکز است.
برخی از گزینه های درمانی اختلالات گفتاری عبارتند از:
انتخاب هدف
انتخاب هدف شامل این می شود که شخص برای آشنایی با الگو های گفتاری خاص، اصوات یا کلمات بخصوصی را تمرین کند. نمونه هایی از اهداف درمانی امکان دارد شامل کلمات یا اصوات سختی باشد که سبب اختلال در گفتار می شوند.
استفاده زمینه ای
برای این رویکرد، آسیب شناسان گفتاری به افراد آموزش می دهند که به تشخیص اصوات گفتاری را در زمینه های مختلف مبتنی بر سیلاب بپردازند.
مقایسه درمانی
مقایسه درمانی گفتن کلمه های دوتایی (جفت) که یک یا چند اصوات گفتاری متفاوت دارد را شامل می شود. برای مثال کلمات دوتایی می تواند “beat” و “feet” یا “dough” و “show” باشد.
درمان دهانی – حرکتی
رویکرد درمان دهانی – حرکتی بر بهبود قدرت عضلات، کنترل حرکتی و کنترل تنفس تمرکز دارد. این تمرینات می توانند به افراد در بهبود گفتار کمک کنند، طوری که گفتار نرم تر تولید کنند که طبیعی تر به نظر بیاید.
دستگاه گوشی
دستگاه های گوشی، کمک کننده های الکترونیکی کوچکی هستند که داخل مجرای گوش قرار دارند. این دستگاه ها به بهبود روانی گفتار در افرادی که دچار لکنت هستند کمک می کنند.
بعضی از دستگاه های گوشی نسخه های تغییر یافته صدای فرد را پخش می کنند که به نظر بیاید انگار شخص دیگری با آن ها صحبت می کند. سایر دستگاه های گوشی صدایی به وجود می آورند که به کنترل لکنت کمک می کند.
دارو
برخی از اختلالات گفتاری امکان دارد سبب اختلالات اضطرابی در افراد شوند. شرایط استرس زا می تواند سبب ایجاد اضطراب شده و در نتیجه علائم اختلال گفتاری بارزتری به وجود می آید. دارو های ضد اضطراب امکان دارد به کاهش علائم اختلالات گفتاری در بعضی از افراد کمک کنند.
درمان اختلال گفتاری ناشی از سکته مغزی
سکته مغزی یک نوع اختلال نورولوژیک ناگهانی است که به علت عروق کانونی قابل انتساب است که در نتیجه آن خون‌رسانی به ناحیه‌ای که دچار سکته مغزی شده است دچار اختلال می شود.
به عبارت دیگر اگر خون‌رسانی به قسمتی از مغز مختل شده و متوقف شود این قسمت از مغز دیگر قادر نخواهد بود عملکرد طبیعی خود را داشته باشد. این وضعیت را در اصطلاح سکته مغزی می‌نامند. سکته مغزی می‌تواند به دلایلی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‌های خون‌رسان مغز به وجود بیاید. سکته مغزی در مردان بیشتر از زنان است.
معمولاً قبل از وقوع سکته مغزی علائم هشدار دهنده‌ای وجود نداشته یا اینکه آن علائم جزئی هستند. بعد از بروز سکته مغزی بیمار باید بلافاصله در بیمارستان بستری شده تا صدمات دائمی به مغز زده نشود. عوارضی که بعد از سکته مغزی به وجود می آید بستگی به محل سکته و وسعت بافت‌های درگیر شده مغز دارد. عوارض سکته مغزی شامل عوارض خفیف و گذرایی مانند تاری دید تا عوارض فلج‌کننده همیشگی یا حتی مرگ می شود.
اگر این علائم در طول یک روز از بین بروند، این وضعیت اصطلاحاً حمله ایسکمی گذرا نامیده می شود که یک علامت هشدار دهنده از یک سکته مغزی احتمالی در آینده است. سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در دنیا است.
آمار سکته مغزی در ایران هم زیاد مناسب نیست. پزشکان ایرانی می‌گویند افراد در ایران ۱۰ سال زودتر از دیگر کشورها به سکته مغزی دچار می‌شوند. متخصصان کم‌تحرکی، مصرف بی اندازه نمک و چربی، چاقی، استعمال دخانیات و در مجموع رژیم نامناسب غذایی را عاملی برای سکته‌های مغزی در ایرانیان می‌دانند. طبق آمار میدانی سکته‌های مغزی در مردان ایرانی ۲۵ درصد از زنها بیشتر است. دبیر انجمن سکته مغزی ایران معتقد است که این سکته به عنوان دومین عامل مرگ و میر در ایران و بعضی کشورهای در حال توسعه است.
تحقیقات نشان می‌دهند گرچه اشراف بر زبان دوم احتمالاً با سلامت فیزیکی ارتباط ندارد، اما ظاهراً این مهارت از مغز در برابر آسیب‌های مخرب به عملکردهای مغزی محافظت می‌کند و افرادی که به دو زبان می توانند صحبت کنند، احتمال بهبودی و درمان آنها در صورت وقوع سکته مغزی، دو برابر دیگران است.
بیشتر بخوانید: درمان اختلالات حرکتی پس از سکته مغزی
درمان اختلال گفتاری در کودکان
زبان، کودک را قادر می سازد که نگرانی ها و نیازهای خود را بیان کند، شادی هایش را در میان گذاشته و با دیگران ارتباط برقرار کند. برای کسی که می تواند بدون اشکال سخن بگوید، صحبت کردن امری عادی است. به هر حال اگر در کودک شما رشد زبانی دیده نشود یا بسیار کند پیش رود جای تامل نگرانی است. توانایی کلامی کودکان در وهله اول به سن آن ها وابسته است. بنابراین در مورد اختلالات کلامی باید اطمینان پیدا کرد که توانایی حرف زدن کودک مناسب سن او نیست یعنی به وضوح از همسن های او کمتر است.
درمان اختلال گفتاری در بزرگسالان
اگر بزرگسال هستید ولی در گفتار و برقراری ارتباط با دیگران مشکل دارید، متخصص گفتاردرمانی شما را ویزیت نموده و بررسی می‌کند نحوه و میزان تولید صداهای خاص در شما به چه شکل است و چگونگی برقراری ارتباط و نحوه درک گفتار افراد دیگر را بررسی می‌نماید.
اگر مشکلات صوتی، مانند درشتی صدا دارید، امکان دارد شما را به یک متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) ارجاع دهد. این امر برای اطمینان از این موضوع است که شما بیماری خاص دیگری که به درمان های تخصصی تر نیاز دارند، نداشته باشید. در برخی موارد، مشکلات شناختی دلیل اصلی مشکلات ارتباطی هستند. در صورت وقوع این موارد، لازم است که متخصص گفتار درمانی آگاهی پیدا کند تا بتواند به شکل موثر با شما ارتباط برقرار کرده و برنامه درمانی را تطبیق دهد.
راه های درمان اختلالات گفتاری
درمان برای اختلالات گفتاری به دو روش روان درمانی و دارو درمانی امکان پذیر است که با در نظر گرفتن شدت و نوع و به علاوه تشخیص متخصص گفتار درمان، انجام می پذیرد.
در یک کلینیک گفتار درمانی تخصصی کلیه کارهای تشخیص و درمان اختلالات گفتاری انجام می شود.