هورمون‌ها در واقع مواد شیمیایی هستند که قدرتمنداند و به وسیله غدد درون ریز در بدن تولید می‌شوند. هورمون‌ها در جریان خون حرکت دارند و به اندام‌های مختلف و بافت‌ها دستور می‌دهند که چه کاری را انجام دهند. بعلاوه هورمون‌ها به تولید مثل و کنترل خیلی از فرآیندهای اصلی در بدن از جمله متابولیسم بدن کمک می‌کنند. اگر تعادل هورمونی بدن بهم بخورد، میزان یک هورمون بخصوص در مقایسه با مقدار طبیعی آن افزایش یا کاهش پیدا می‌کند.
نداشتن تعادل هورمونی موضوعی بسیار مهم است که بایستی خیلی زود تشخیص داده شود و مورد معالجه قرار بگیرد. در این مقاله با انواع نشانه‌ها و علائم اختلالات هورمونی و یا عدم تعادل هورمونی در بدن آشنا می‌شویم. در صورت داشتن استرس، اختلالات اضطرابی، افسردگی بعد از زایمان و … ناشی از اختلالات هورمونی می‌توانید به مطب دکتر فرامرز ذاکری مراجعه کنید.
اختلال هورمونی چه نشانه‌ها یا علائمی دارد؟
هورمون‌ها نقشی اساسی‌ای در سلامت ما دارند. بنابراین، طیف گسترده‌ای از نشانه‌ها و یا علائم وجود دارند که می‌توانند نشانه‌ای از عدم تعادل هورمونی در بدن ما باشند. بصورت تقریبی تمامی افراد دست کم ۱تا۲ دوره، دچار عدم تعادل هورمونی در طول عمر خود می‌شوند. در دوران بلوغ، بارداری و قاعدگی عدم تعادل هورمونی بیشتر دیده می‌شود. ولی بعضی افراد هستند که دچار اختلالات هورمونی مداوم می‌شوند.
این مطلب را نیز بخوانید: بهترین درمان عدم تمرکز در بزرگسالان
علائم شایع اختلال هورمونی
علائم شایع عدم تعادل هورمونی که به صورت کلی مردان و زنان را تحت تاثیر خود قرار می دهند، شامل موارد زیرند:
- بالا رفتن وزن
- وجود توده‌ی چربی میان شانه‌ها
- کاهش وزن ناگهانی و غیر قابل شرح
- خستگی
- ایجاد ضعف عضلانی
- حساسیت، درد و سفتی عضلانی
- سفتی، درد یا تورم مفاصل
- کاهش یا افزایش ضربان قلب
- تعریق
- بالا رفتن حساسیت نسبت به گرما یا سرما
- ایجاد یبوست
- اسهال
- تکرر ادرار
- احساس تشنگی بی دلیل
- افزایش یافتن اشتها
- کاهش یافتن میل جنسی
- ابتلا به افسردگی بعد از زایمان
- اضطراب، عصبی بودن یا تحریک‌پذیری
- تاری دید
- ناباروری
- نازک شدن موها یا موهای شکننده و زیر
- خشک شدن پوست
- پف صورت
- گرد شدن شکل صورت
- ایجاد ضایعات صورتی یا بنفش روی پوست
علائم اختلالات هورمونی در زنان و درمان آنها
از جمله رایج‌ترین علائم عدم تعادل هورمونی در زنان به ویژه در سنین باروری، سندرم تخمدان پلی کیستیک PCOS است. این علائم در زنان می‌تواند بلوغ، شیر دادن، بارداری و یائسگی را تحت تاثیر خود قرار دهند، این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:
- داشتن پریودی نامنظم
- افزایش یافتن خونریزی در پریود
- متوقف شدن پریودی
- پریودی مکرر
- رشد موهای زائد روی چانه، صورت و دیگر قسمت‌های بدن یا به اصطلاح هیرسوتیسم
- آکنه در نواحی همچون صورت، بخش فوقانی کمر و یا قفسه‌ی سینه
- ریزش مو
- تیره شدن پوست بدن، علی الخصوص در امتداد چین و چروک‌های ناحیه گردن، زیر پستان‌ها و کشاله ران
- ضایعات پوستی
- خشکی ناحیه واژن
- آتروفی واژن
- داشتن درد در حین رابطه‌ی جنسی
- تعریق شبانه
- سردرد
درمان اختلالات هورمونی در زنان
گزینه‌های درمانی برای زنانی که مبتلا به عدم تعادل هورمونی هستند، شامل موارد زیرند:
- کنترل هورمون و یا کنترل بارداری برای افرادی که قصد باردار شدن ندارند، داروهایی که دارای استروژن و پروژسترون هستند، می‌توانند به تنظیم کردن چرخه‌های نامنظم قاعدگی و علائم آن کمک کنند. کنترل بارداری به شکل قرص، پچ، حلقه، شات و یا دستگاه داخل رحمی (IUD) در دسترس هستند.
- استروژن واژن افرادی که خشکی واژن مرتبط با تغییرات در سطح استروژن را تجربه می کنند، می توانند کرم های حاوی استروژن را مستقیماً روی بافت های واژن بمالند تا علائم را کاهش دهند. آنها همچنین می توانند از قرص ها و حلقه های استروژن برای از بین بردن خشکی واژن استفاده کنند.
- داروهای جایگزین هورمونی، داروهایی به منظور کاهش موقت علائم شدید مرتبط با یائسگی، همانند تعریق شبانه و گرگرفتگی در دسترس هستند.
- افلورنیتین (Vaniqa )، این کرم تجویزی می‌تواند سرعت رشد موهای زائد صورت را در زنان کاهش دهد.
- داروهای ضد آندروژن، داروهایی هستند که می‌توانند هورمون مردانه آندروژن را مسدود کنند، همچنین به محدود کردن رشد یا ریزش بیش از حد مو و آکنه شدید کمک کنند.
- کلومیفن (کلومید) و لتروزول (فمارا)، این داروها به تحریک تخمک‌گذاری در افراد مبتلا به PCOS که در تلاش برای باردار شدن هستند، می‌تواند کمک می‌کند. بعلاوه پزشکان ممکن است به افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک و ناباروری از تزریق گنادوتروپین به منظور کمک به افزایش شانس بارداری زنان استفاده کنند.
- از فناوری کمک باروری لقاح آزمایشگاهی (IVF )، می‌تواند برای کمک کردن به حاملگی افراد مبتلا به عوارض PCOS مورد استفاده واقع گردد.
علائم اختلالات هورمونی در مردان و درمان آن ها
تستوسترون نقشی اساسی و مهم در فرآیند رشد مردان دارد. ناکافی بودن تستوسترون باعث بهم خوردن تعادل هورمونی می‌گردد که خود می‌تواند علائم و نشانه‌های زیر را بوجود آورد:
- ژنیکوماستی یا رشد بافت پستان در مردان
- حساسیت پستان‌ها
- مشکل اختلال نعوظ
- کاهش یافتن رشد موهای ریش
- افزایش رشد موهای زائد بدن
- از دست دادن توده استخوانی
- از دست دادن توده عضلانی
- اختلال در تمرکز
- گرگرفتگی
درمان اختلالات هورمونی در مردان
گزینه‌های درمانی برای درمان مردانی که مبتلا به عدم تعادل هورمونی هستند، شامل موارد زیر می‌شود:
- داروهای تستوسترون، چسب‌های حاوی تستوسترون و ژل‌ها می‌تواند باعث کاهش علائم هیپوگنادیسم و دیگر شرایطی که موجب کاهش سطح تستوسترون شوند، همانند بلوغ تاخیری یا کوتاه مدت شود.
- متفورمین دارویی برای PCOS و دیابت است که می‌تواند به منظور پایین آوردن آندروژن‌ها و سطح قند خون استفاده شود.
- لووتیروکسین، داروهای حاوی لووتیروکسین، همچون Levothroid و Synthroid می‌توانند به بهبود یافتن علائم کم کاری تیروئید کمک کنند.
این مطلب را نیز بخوانید: اختلال خواب
هشدار استفاده از متفورمین
قرص‌های متفورمین بایستی تحت نظر پزشک و با احتیاط مصرف شوند. در می 2020، سازمان غذا و دارو (FDA ) توصیه کرد که بعضی از سازندگان متفورمین باید برخی از قرص‌های خود با انتشار طولانی مدت را از بازار ایالات متحده حذف نمایند. بعلاوه، بار دیگر در ژوئن 2021، Viona Pharmaceuticals، سازنده متفورمین با انتشار طولانی مدت، قرص‌هایشان را از قفسه‌های داروخانه‌ها جمع‌آوری کرد.
هر یک از این نگرانی‌ها به این علت بود که سطح غیرقابل قبولی از یک ماده سرطان‌زای احتمالی (عامل سرطان‌زا) در برخی از قرص‌های متفورمین پیدا شد. در صورتی که هم اکنون این دارو را مصرف می‌کنید، با پزشک خود تماس بگیرید. آنها به شما توصیه خواهند کرد که باید داروی خود را ادامه دهید یا به نسخه دیگری احتیاج دارید.
علائم اختلالات هورمونی در کودکان و نوجوانان و درمان آن ها
تولید هورمون‌های جنسی در پسران و دختران از هنگام بلوغ، آغاز می‌شود. خیلی از کودکانی که دچار تاخیر در بلوغ هستند، شرایطی را تجربه می‌کنند به نام هیپوگنادیسم.
پسران مبتلا به هیپوگنادیسم ممکن است این موارد را تجربه کنند:
- عدم رشد توده عضلانی
- بم نشدن صدا
- کاهش یافتن رشد موی بدن
- رشد نامتعادل بیضه‌ها و آلت تناسلی
- رشد بیش از اندازه پاها و بازوها در قیاس با تنه
- ژنیکوماستی
دختران مبتلا به هیپوگنادیسم ممکن است این موارد را تجربه کنند:
- آغاز نشدن قاعدگی
- عدم رشد بافت پستان
- کاهش در سرعت رشد
درمان اختلالات هورمونی در کودکان و نوجوانان
در مان اختلالات هورمونی در کودکان و نوجوانان شامل داروها، تغییر سبک زندگی و درمان‌های جایگزین می‌شود. بسیاری از اختلالات هورمونی با استفاده از داروها قابل درمان هستند. این داروها می‌توانند به تنظیم سطح هورمون‌ها در بدن کمک کنند. تغییرات در سبک زندگی نظیر تغذیه سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس می‌توانند تأثیرات مثبتی روی روند درمان اختلالات هورمونی داشته باشند.
برخی از افراد ممکن است به درمان‌های جایگزین نظیر درمان سردرد با طب سوزنی یا استفاده از مکملهای گیاهی روی بیاورند. اگرچه این روش‌ها ممکن است مفید باشند، اما باید با نظر پزشک انجام شوند.
این مطلب را نیز بخوانید: 12 تاثیر فوق العاده ورزش بر سلامت روان
نقش والدین در درمان اختلالات هورمونی کودکان و نوجوانان
والدین نقش مهمی در حمایت عاطفی از فرزندان خود در مواجهه با اختلالات هورمونی دارند. این حمایت می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کودکان کمک کند. آموزش والدین درباره اختلالات هورمونی و راه‌های مقابله با آنها می‌تواند به مدیریت بهتر این شرایط کمک کند. از جمله کارهایی که والدین می‌توانند در درمان این اختلالات هورمونی به فرزندشان کودک یا نوجوان کمک کنند و با آنها همراه باشند؛ برای مثال کمک به درمان افسردگی در نوجوانان، از طریق تشویق نوجوان به کاهش استرس و اضطراب با ورزش، داشتن خواب راحت در خانه و کمک به درمان عدم تمرکز است که با درمان‌های دارویی و سایر درمان‌هایی که گفته شدند، قابل انجام هستند.
درمان های طبیعی اختلالات هورمونی
هزاران سال می‌شود که بیشتر مردم از مکملهای طبیعی به منظور درمان عدم تعادل هورمونی استفاده می کنند. با این وجود، مطالعات بالینی که تا الان صورت گرفته‌اند، ثابت نکرده‌اند که هیچ‌گونه درمان طبیعی قادر است عدم تعادل هورمونی و دلائل ایجاد آن را درمان کند.
مکملهای طبیعی کاهش علائم اختلالات هورمونی
مکملهای طبیعی که اغلب به منظور کاهش علائم عدم تعادل هورمونی، مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از : دونگ کوای، روغن کوهوش سیاه، روغن گل مغربی برای گرگرفتگی ناشی از یائسگی و شبدر قرمز و جینسینگ. اما دقت داشته باشید که پیش از استفاده از هر نوع درمان گیاهی یا طبیعی، شما بایستی برای اطمینان از ایمنی و جلوگیری از عوارض جانبی و یا تداخل در زمان مصرف با دیگر داروها، با پزشک خود مشورت کنید. از دیگر راه‌های درمان طبیعی اختلالات هورمونی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داشتن و نگهداری وزن متناسب بدن
- استفاده از یک رژیم غذایی متعادل و مغذی
- انجام تمرینات و ورزش منظم
- رعایت بهداشت فردی و تمرکز داشتن در هنگام شستن نواحی با مقدار زیادی از روغن طبیعی، مثل گردن، صورت، سینه و پشت
- استفاده از شوینده‌های آکنه OTC، کرم ها یا ژل‌های دارویی برای آکنه‌های جزئی تا متوسط برای شستشو
- پرهیز از محرک‌هایی که موجب گرگرفتگی می‌شوند، همچون آب و هوای گرم، نوشیدنی‌ها و غذاهای تند و گرم
- مدیریت و کاهش استرس
- مدیتیشن و تمرینات یوگا
- محدود کردن غذاهای شیرین و کربوهیدرات های تصفیه شده
نتیجه گیری
در این مطلب ما به علائم اختلالات هورمونی در زنان، مردان، کودکان و نوجوانان، روش‌های درمان و نقش والدین در درمان این اختلالات در کودکان و نوجوانان و … پرداختیم. امیدواریم این مطلب از سایت دکتر فرامرز ذاکری برای شما مفید واقع شده باشد و رضایت شما عزیزان را جلب کرده باشیم. برای خواندن مطالب بیشتر به صفحه مقالات سایت مراجعه کنید.