اختلال شخصیت اسکیزوئید چیست؟
اختلال شخصیت اسکیزوئید(Schizoid personality disorder) وضعیتی ست که در اون فرد علاقه و توانایی کمی برای ایجاد روابط با دیگران داره.
افراد مبتلا به این اختلال معمولاً نمی‌تونن به‌راحتی احساسات خودشون رو بیان کنن. این افراد علاقه‌ای به برقراری ارتباط نزدیک و روابط عاشقانه ندارن و ازاونجایی‌که احساسات خودشون رو بروز نمیدن، این‌طور به نظر می‌رسه که به دیگران اهمیت نمیدن.
اختلال شخصیت اسکیزوئید یا دوری‌گزین نسبت به بقیه اختلالات شخصیت، کمتر شایع هست. اما از اسکیزوفرنیخیلی رایج‌تر هست. علت بروز این مشکل هنوز ناشناخته است. آمارها نشون میده که شیوع این اختلال در مردان کمی بیشتره.
اصطلاح اسکیزوئید کمی قدیمی‌ست: اویگن بلویلر در سال ۱۹۲۴ از این کلمه برای توصیف کسانی استفاده کرد که تمایل دارن به درون خودشون مراجعه کنن و از دنیای بیرون روی گردان هستن.
(اسکیزوئید) اسکیز مخفف اسکیزوفرنی‌ست. اوئید نیز ریشه یونانی داره و به معنای فرم، حالت، شکل هست. اسکیزوئید در لغت به معنای “شبیه به اسکیزوفرنی” یا “به شکل اسکیزوفرنی” ست.
بیشتر بخوانید: انواع اختلالات شخصیت
علت بروز و ابتلا به اختلال شخصیتی اسکیزوئید
شخصیت هر فرد از ترکیب افکار، رفتارها و احساساتیه که اون رو نسبت به بقیه خاص می‌کنه. این راهیه که فرد با دنیای بیرون خودش ارتباط برقرار می‌کنه. این که ما خودمون رو چطور می‌بینیم و چطور با دیگران ارتباط برقرار می‌کنیم، شخصیت ما رو شکل میده.
محققان تا به حال نتونستن علت اختلال شخصیتی اسکیزوئید رو به‌خوبی درک کنن. تحقیقات برای پیداکردن علت دقیق بروز اختلالات شخصیتی هنوز ادامه داره. هر چند محققان بر این باور هستن که موارد زیر ممکنه نقشی در بروز این اختلال داشته باشن:
- عوامل ژنتیکی: بعضی از محققان فکر میکنن، ممکنه اسکیزوفرنی با این نوع اختلال مرتبط باشه. همچنین از اونجایی که بعضی از ویژگی‌های اختلال طیف اوتیسم، شبیه به این بیماریه، ممکنه ارتباطی ژنتیکی بین این دو هم وجود داشته باشه.
- عوامل محیطی: بعضی از تحقیقات نشون میده که افراد مبتلا به این نوع اختلال، اغلب سرپرستانی سرد و بی‌تفاوت داشتن؛ بنابراین، کمبود محبت در کودکی یا پرورش‌ندادن مهارت‌های عاطفی کودک توسط سرپرستان ممکنه نقش مهمی در بروز این اختلال داشته باشه.
- اختلالات، جراحات یا سایر ناهنجاری‌ها در مغز: علاوه بر موارد ذکرشده، آسیب ضربه‌ای مغزی ممکنه خطر ابتلا به این اختلال شخصیتی رو افزایش بده. این نوع آسیب می‌تونه روی بخش‌هایی از مغز که عملکرد اجتماعی و پردازش و ادراک عاطفی رو کنترل می‌کنه، تأثیر بزاره.
نشانه‌ها و علائم اختلال شخصیت اسکیزوئید
معمولاً افرادی که به اختلال شخصیتی اسکیزوئید یا دوری‌گزین مبتلا هستن، علائم متفاوتی رو تجربه میکنن. بعضی از علائم در مبتلایان به این اختلال، مشترک هستن. بیشترین علائم مربوط به بیماری اسکیزوئید زمانی شروع میشه که فرد در سنین پایین یا نوجوانی قرار دارن. بعضی علائم هم ممکنه در دوران کودکی مشاهده بشن. بیشتر افراد مبتلا به اختلال اسکیزوئید معمولاً در انجام امور کاری، موقعیت‌های اجتماعی، درس‌خواندن و سایر امور زندگی با مشکل روبرو میشن.
بعضی از رایج ترین علائم اختلال شخصیتی اسکیزوئید شامل موارد زیر هستن:
- تمایل به تنها بودن و انجام کارها به‌تنهایی
- علاقه نداشتن به برقراری رابطه نزدیک با دیگران و حتی افراد نزدیک خانواده
- عدم تمایل به رابطه جنسی
- لذت نبردن از فعالیت‌های روزمره
- مشکل در بروز احساسات
- سرد رفتارکردن با دیگران
- نداشتن انگیزه برای رسیدن به اهداف
- عجیب و غیرعادی به‌نظررسیدن از نظر دیگران
- بی‌تفاوت بودن نسبت به انتقاد یا تشویق دیگران
- نداشتن دوست صمیمی
ویژگی‌های رفتاری افراد مبتلا به اختلال اسکیزوئید
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رفتاری شخصیت اسکیزوئید یا گوشه‌گیر، بی‌علاقگی به برقراری و حفظ روابط اجتماعی و گوشه‌گیری‌ست.
از ویژگی‌های رفتاری دیگه افراد مبتلا به اختلال اسکیزوئید یا گوشه‌گیر میشه موارد زیر رو نام برد:
- تمایل به سبک زندگی انفرادی؛
- پنهان‌کاری؛
- سردی عاطفی؛
- داشتن دنیایی فانتزی درون خود؛
- گفتار بیش از حد رسمی، قدیمی یا عجیب؛
- لذت نبردن از اغلب فعالیت‌ها؛
- ناتوانی در تحمل احساسات عاطفی دیگران؛
- بی‌تفاوتی؛
- باورهای اخلاقی یا سیاسی منحصربه‌فرد؛
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت پارانوئید
تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوئید
تشخیص شخصیت اسکیزوئید یا گوشه‌گیر ممکنه سخت باشه؛ چون، خیلی از افراد مبتلا، تصور میکنن مشکلی در رفتار و تفکرشون وجود نداره و نیازی به تغییر در رفتارشون نیست. افراد مبتلا به این اختلال، اغلب به علت مشکلاتی مثل اضطراب و افسردگی به پزشک مراجعه میکنن.
شخصیت افراد در دوران کودکی، نوجوانی و اوایل بزرگسالی معمولاً کامل میشه؛ بنابراین، پزشکان معمولاً این اختلال رو در افراد بالای 18 سال تشخیص میدن.
اگر فردی حداقل 4 علامت از علائم زیر رو داشته باشن، ممکنه به این نوع بیماری مبتلا باشه:
- انتخاب فعالیت‌های انفرادی در تمامی مواقع؛
- جداشدگی عاطفی و ابرازنکردن احساسات؛
- لذت‌بردن کم از فعالیت‌ها؛
- بی‌تفاوت به انتقاد و تحسین؛
- نداشتن تمایل به ایجاد روابط صمیمی و لذت نبردن از آن؛
- نداشتن علاقه به رابطه جنسی یا علاقه بسیار کم؛
- نداشتن دوست صمیمی غیر از اعضای خانواده؛
نحوه برخورد باشخصیت اسکیزوئید
ازاونجایی‌که افراد مبتلا به بیماری اسکیزوئید یا گوشه‌گیر بسیار درون‌گرا و منزوی هستنن، از بودن در جمع و برقراری ارتباط دوری می کنن. به‌خاطر همین نحوه برخورد با این افراد اهمیت زیادی داره و می‌تونه روی شدت علائم تأثیر بزاره. اولین نکته برای برخورد با این افراد تشویق‌کردن آن‌ها برای مراجعه به مراکز درمانی و صحبت با یک روانشناس هست.
سعی کنید اطلاعات خودتون رو در مورد این اختلال افزایش داده و با کسب آگاهی بیشتر به این افراد کمک کنین تا بتونن ارتباطات خودشون روگسترش بدن. باید بپذیرین که فرد مبتلا به اختلال اسکیزوئید تا آخر عمر درمان نمیشه و از همین رو باید به زندگی با شخصیت اسکیزوئید عادت کنین و از فرد مبتلا به این اختلال حمایت کنین. زمانی که این موضوع رو قبول کردین، درگیری‌ها کم شده و آسیب‌های کمتری به دو طرف وارد میشه.
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت آنتی سوشیال یا ضد اجتماعی
تفاوت اسکیزوئید و اسکیزوفرنی
اگرچه نام اختلال شخصیتی اسکیزوئید و اسکیزوفرنی شباهت داره، اما این دو اختلال، تفاوت‌های قابل‌توجهی با هم دارن:
- ارتباط با واقعیت: افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید ارتباط خودشون رو با واقعیت حفظ میکنن، درحالی‌که افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب دچار هذیان و توهم میشن.
- علائم اصلی: در شخصیت اسکیزوئید، انزوای اجتماعی و بی‌تفاوتی عاطفی دیده میشه، ولی در اسکیزوفرنی، نشانه‌هایی مثل توهم، هذیان، و اختلال تفکر آشکار هستن.
- شدت: اسکیزوفرنی یک اختلال روان‌پریشی شدیده که می‌تونه عملکرد روزمره رو مختل کنه، درحالی‌که شخصیت اسکیزوئید اغلب تأثیر کمتری بر کارکرد روزانه فرد داره.
افراد معروف مبتلا به اسکیزوئید
افراد معروفی که به اختلال شخصیتی اسکیزوئید یا ویژگی‌های مشابه شناخته شده هستن، به‌خاطر رفتارهای خاص، بیماری علاقه به تنهایی و یا عدم وابستگی عاطفی به دیگران موردتوجه قرار می‌گیرن؛
- فرانتس کافکا؛
- امیل سیوران؛
- هارولد پینتر؛
- سیدنی پواتیه؛
- بنیامین نتانیاهو؛
- آلبرت انیشتین
- پیتر گرین
- مری تاد لینکلن
- واتسلاف نیژینسکی
- چارلز داروین
- استیون هاوکینگ
- بیل گیتس
- ایزاک آسیموف
- بابی فیشر
- کارل مارکس
بیشتر بخوانید: همه چیز در مورد اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
ازدواج با افراد مبتلا به اختلال شخصیتی اسکیزوئید
اختلالات شخصیتی اسکیزویید همه جنبه‌های زندگی انسان رو تحت‌تأثیر قرار میده. افراد مبتلا به این اختلال شخصیت، معمولاً در رابطه عاطفی و ازدواجشون شکست می‌خورن؛ چون نمی‌تونن مثل افراد سالم با همسرشون رفتار کنن.
ازدواج با شخص اسکیزوئید شبیه به ازدواج با افرادیه که علاقه‌ای به شما ندارن. افراد اسکیزویید حتی اگه به شما علاقه داشته باشن، باز هم نمی‌تونن رابطه نزدیک برقرار کنن یا احساساتشون رو به شما نشون بدن.
رابطه با بیمار اسکیزوئید، رابطه با فردیه که هیچ احساسی به شما نداره و اگه هم داشته باشه، اون رو بروز نمی‌ده. اگه رابطه مثل بازی پینگ پونگ باشه، دو نفر باید با اون درگیر بشن تا رابطه ادامه پیدا کنه.
گاهی شما توپ رو به سمت شریک زندگیتون میندازین و گاهی او این کار رو انجام میده. دررابطه‌با فرد اسکیزوئید، پرتاب‌های شما هیچ پاسخی نداره و توپ‌ها از سمت دیگه میز به زمین می‌افته! حتی اگه یک سبد توپ هم کنار دستتون داشته باشین، باز هم روزی تموم میشه و شما هم از پرتاب‌های یک‌طرفه خسته میشین. این مثالی از ازدواج با شخص اسکیزوئید هست.
در زندگی زوج‌هایی که یکی از اون‌ها شخصیت اسکیزویید داره، ارتباط با دوست‌ها و خانواده به حداقل خودش می‌رسه، چون فرد اسکیزویید تمایلی به برقراری ارتباط با دیگران نداره.
اون‌ها چیزی فراتر از کم‌حرف هستن و با همسرشون کم‌ترین میزان مکالمه رو دارن. وقتی هم که همسرشون با اون‌ها صحبت می‌کنه، هیچی نمی گن، نظری نمی دن و جوابی ندارن.
به نظر می‌رسه هیچ کاری یک شخصیت اسکیزوئید رو خوشحال یا ناراحت نمی‌کنه. حتی اگه برای او جشن تولد بگیرین یا هدیه‌ای که همیشه می‌خواست روبهش بدین، می‌بینین که حالت همیشگی خنثی بودن خودشون رو حفظ میکنن.
چه زمانی برای اختلال شخصیت اسکیزوئید باید به پزشک مراجعه کرد؟
- نه میلی به برقرارکردن روابط صمیمی و نزدیک داشته باشه و نه از این‌گونه روابط لذت ببره.
- تقریباً همیشه فعالیت‌های انفرادی رو ترجیح میده.
- به داشتن روابط جنسی با کس دیگه هیچ علاقه‌ای نداشته باشه یا علاقه بسیار کمی داشته باشه.
- از هیچ کاری لذت نبره، یا فقط از کارهای معدودی خوشش بیاد.
- به‌جز بستگان درجه اول هیچ دوست صمیمی یا مورد اطمینانی نداشته باشه.
- به تعریف، تشویق یا حرف دیگران بی‌اعتنا و بی‌تفاوت به نظر برسه (بعضاً وضع پوشش خاص یا ژولیده این افراد رو توضیح میده)
- سردی هیجانی، بی‌اعتنایی، از خودش نشون بده.
- اگه فرد به دلیل ویژگی‌های این اختلال نتونه به‌خوبی در کار، تحصیل یا روابط اجتماعی عمل کنه.
- اگه فرد احساس تنهایی مفرط یا افسردگی داشته باشه و نتونه از راه‌های معمولی برای بهبود وضعیت خودش استفاده کنه.
- اگه فرد به‌شدت از روابط اجتماعی دوری کنه و این موضوع به مشکلاتی در زندگیش منجر بشه.
- اگه فرد به دلیل احساس جدایی یا بی‌علاقگی نسبت به دیگران، از فعالیت‌های لذت‌بخش و فرصت‌های اجتماعی صرف‌نظر کنه.
- اگه فرد به دلیل ویژگی‌های شخصیتیش دچار اختلال اضطراب یا استرس مداوم بشه.
- اگر تغییرات قابل‌توجهی در الگوهای تفکر یا رفتار فرد مانند افکار منفی یا خود آسیبی مشاهده شد.
زمانی که علائمی مشابه با علائم این اختلال رو (که در موارد بالا توضیح داده شد) مشاهده کردین، بهتره به پزشک روانشناس مراجعه کنین. به‌خاطر داشته باشین که پزشکان عمومی اغلب نمی‌تونن این اختلال رو تشخیص بدن؛ چون، اختلالی بسیار کمیاب هست یا ممکنه با بیماری‌های روانی دیگه اشتباه گرفته بشه؛
بیشتر بخوانید: همه چیز درباره اختلال شخصیت اجتنابی (دوری گزین)
فیلم شخصیت اسکیزوئید
شاید شناخته‌شده‌ترین فیلم در مورد شخصیت اسکیزوئید The Remains of the Day (1993) باشه. پیشخدمت انگلیسی با بازی آنتونی هاپکینز هرگز هیچ احساسی رو ابراز نمی کنه، حتی اگه سال‌ها توسط یک خانه دار دوستش داشته باشه.
بیمار انگلیسی (۱۹۹۶) نیز داستانی با مضامین اسکیزوئید در نظر گرفته می شه، چون شخصیت‌ها احساسات خودشون رو بر روی بیماری که سوخته با ازدست‌دادن حافظه نشون میدن.
شاهکار اینگمن برگمن، Through a Glass Darkly (1961) پدری بی‌احساس رو به تصویر می کشه که قصد داره از وضعیت اسکیزوفرنی دخترش برای نوشتن کتابی استفاده کنه که شهرت اون رو دوباره ثابت کنه. همچنین شخصیت اصلی دکستر یک روان پریشه که جنبه‌های اسکیزوئید برجسته‌ای در شخصیت خودش داره.
راه های درمان اختلال شخصیتی اسکیزوئید
هنوز هیچ راه درمانی صد درصد قطعی برای مدیریت اختلال شخصیتی اسکیزوئید تعیین نشده، با این وجود بعضی مطالعات روان درمانی پیشنهاد می کنن که روان درمانی می تونه به بهبود و به نوعی اصلاح ماهیت منزوی بودن در افراد مبتلا به این اختلال کمک کنه.
همچنین دارو درمانی می تونه به عنوان درمان کمکی برای درمان بیماری های همراه با اختلال شخصیت اسکیزوئید مثل موارد افسردگی باشه که حتما باید زیر نظر روانپزشک ماهر و به مدت کافی انجام بشه.
به نوعی این وظیفه روانپزشک هست که الگوهای رفتاری ناسازگار بیمار رو آشکار کنه، و به قول فروید، ناخودآگاه رو به خودآگاه تبدیل کنه.
به طور کلی،اختلالات شخصیتی، بیماری های مزمن و فراگیر هستن و بنابراین به روان درمانی طولانی مدت زیر نظر روانپزشک و روانکاو نیاز دارن.
انواع روان‌درمانی که ممکنه به افراد مبتلا به اختلال شخصیت گوشه گیر کمک کنه، عبارت‌اند از:
خانواده‌درمانی:
افراد مبتلا، معمولا این نوع درمان رو به درخواست اعضای خانواده خود شون امتحان میکنن.خانواده درمانی به بیمار کمک می‌کنه، انتظارات خانواده رو درک کنه و به خانواده کمک می‌کنه با رفتارهایی که می‌تونن علائم بیمار رو بدتر کنن، آشنا بشن.
گروه‌درمانی:
در این نوع روان درمانی، گروهی از افراد با همدیگه ملاقات میکنن و درباره مشکلات خودشون زیر نظر پزشک صحبت میکنن. گروه‌درمانی به افراد مبتلا به این اختلال کمک می‌کنه مهارت‌های اجتماعی خودشون رو تقویت کنن.
رفتاردرمانی شناختی:
در این نوع درمان ساختاریافته و هدف‌گرا، پزشک به بیمار کمک می‌کنه افکار و احساسات خودشون رو به‌دقت بررسی و نحوه تأثیر افکار روی رفتار خودشون رو درک کنن.
برای درمان فردی مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید، پزشک ممکنه انتظارات و دیدگاه‌های بیمار رو درباره اهمیت و فواید روابط با دیگران بررسی کنه.
داروهای درمان اسکیزوئید ممکنه شامل موارد زیر باشه:
آنتی پسیکوتیک‌ها :
گاهی اوقات برای کمک به کاهش اضطراب و بهبود تعاملات اجتماعی استفاده میشه .
داروی ضد افسردگی :
اگه فردی با اختلال شخصیت اسکیزوئید همچنین دچار افسردگی باشه ممکنه از دارهای ضد افسردگی بهره‌مند بشه .
داروی ضد اضطراب:
این داروها می‌تونن به کاهش اضطراب و بهبود وضعیت اجتماعی فرد کمک کنن.
درمان دارویی اختلال شخصیت اسکیزوئید می‌تونه شامل استفاده از داروی های عنوان شده برای کاهش علایم و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا باشه .
باید توجه کنیم که این اختلال با اسکیزوفرنی متفاوته و معمولاً نیازمند رویکردهای درمانی مخصوص به خودش هست.
به طور کلی، اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً به طور کامل درمان نمیشه، اما می‌تونیم با کمک روان‌درمانی و در صورت نیاز دارو درمانی، علائم اون رو کنترل کنیم.
در حقیقت، روان‌درمانی به افراد کمک می‌کنه تا مهارت‌های اجتماعی و عاطفی بهتری به دست بیارن و کیفیت زندگی خودشون رو بهبود ببخشن.
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت وابسته
سوالات متداول درباره اختلال شخصیت اسکیزوئید
اختلال اسکیزوئید چه علائمی دارد؟
علائم شایع آن شامل تمایل به تنهایی، عدم ابراز احساسات، و بی‌علاقگی به فعالیت‌های اجتماعی است. افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید افرادی سرد و نجوش به نظر می‌رسن که خویشتن‌دار و گوشه‌گیر هستن و هیچ توجهی به اتفاقات روزمره و علاقه‌های بقیه افراد نشون نمیدن.
اون‌ها ظاهری آرام، منزوی، و غیر معاشرتی دارن. سرشون در لاک خودشون هست و به‌هیچ‌وجه نیاز یا اشتیاقی به داشتن پیوندهای عاطفی با دیگران نشون نمیدن.
چه عواملی باعث بروز شخصیت اسکیزوئید می‌شوند؟
از اونجایی که بعضی از ویژگی‌های اختلال طیف اوتیسم، شبیه به این بیماری هست، ممکنه ارتباطی ژنتیکی بین این دو بیماری وجود داشته باشه. عوامل محیطی و تجربیات دوران کودکی هم ممکنه تأثیرگذار باشن.
اختلال شخصیت اسکیزوئید باعث افسردگی می‌شود؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوئید ممکنه احساس تنهایی و افسردگی رو تجربه کنن و چون در علائم خودش مشابهت زیادی با افسردگی داره، در بسیاری از موارد با بیماری افسردگی اشتباه گرفته میشه.
اختلال شخصیت اسکیزوئید خطرناک است؟
به‌خودی‌خود خطرناک نیست، اما ممکنه باعث مشکلاتی در روابط و کیفیت زندگی بشه.
آیا افرادی که مبتلا به اسکیزوئید هستند، نمی‌توانند گزینه مناسبی برای ازدواج باشند؟
این اختلال یک اختلال روحی و روانی بوده و با استفاده از دارو درمان خواهد شد. ازدواج با این دسته از افراد درصورتی‌که درمان شده باشن به‌هیچ‌عنوان نمی‌تونن دردسرساز بشن.
آیا بیماری اسکیزوئید قابل‌درمان است؟
بله این بیماری کاملاً قابل‌درمان بوده، فقط برای درمان اون باید به یک مشاوره یا روانپزشک خوب مراجعه کنین. درصورتی‌که این راه پاسخگوی نیاز شما نبود می‌تونین از روش دارودرمانی استفاده کنین.
افرادی که به اسکیزوئید مبتلا هستند در معرض چه بیماری‌هایی قرار دارند؟
این افراد بیشتر در معرض بیماری‌هایی چون اعتیاد، افسردگی، اضطراب، استرس، خودکشی و… قرار می‌گیرن.
آیا علت ابتلا به این بیماری به طور قطعی و دقیق مشخص شده است؟
خیر، هنوز نمیشه دررابطه‌با علت ابتلا به این بیماری نظر قطعی و دقیقی داد. اما به گفته پزشکان عوامل ژنتیکی و محیطی در ابتلا به این عارضه بی‌تأثیر نیستن.
اختلال شخصیت اسکیزوئید معمولاً پایدار، مزمن و همیشگی ست؛ ولی، حمایت و درمان‌های مؤثر می‌تونن به‌صورت قابل‌توجهی به افراد مبتلا کمک کنن.
اگه یکی از اعضای خانواده شما به این اختلال مبتلا شده‌اند، اون رو برای انجام فعالیت‌ها یا برقراری روابط با دیگران تحت‌فشار نزارین. انجام فعالیت‌های دونفره رو به او پیشنهاد کنین.
شما می توانید برای دریافت مشاوره و درمان اختلال شخصیت اسکیزوئید و سایر اختلالات شخصیت با متخصصان روانشناس و روانپزشک مطب دکتر ذاکری ارتباط بگیرید.
شماره های تماس: 02122260067، 02122260068