بیماری وسواس چیست؟
بیماری وسواس یکی از بیماری های شایع در حوزه روانپزشکی است که میلیون ها نفر در دنیا را گرفتار خود کرده است. شیوع این بیماری بین 2 تا 3 درصد می باشد. در حقیقت بیماری وسواس، فکر یا رفتاری است که بارها توسط فرد تکرار می شود به گونه ای که زندگی روزمره فرد را دچار اختلال می کند . فرد به غیر منطقی بودن آن فکر یا عمل واقف است اما قادر به توقف آن نیست.
روش های درمان وسواس
پیش از اینکه به بررسی روش درمان وسواس بپردازیم باید به این موضوع توجه کنیم که وسواس چه نوع بیماری می باشد. امروزه وسواس زا به عنوان یک بیماری روانی معرفی می کنند. این بیماری در سال های اخیر شیوع زیادی داشته است. به این شکل که با آوردن نام بیماری وسواس بیشتر افراد به یاد کسانی می افتند که نسبت به شستشو حساسیت زیادی نشان می دهند.
در حالت کلی باید بدانید که وسواس به عنوان یک بیماری روانی شناخته می شود که در انواع مختلفی بروز می کند. در حقیقت منشاء این بیماری اضطراب و ترس می باشد. جالب است بدانید بر اساس کشفیات اخیر ثابت شده است که بیماری وسواس باعث کاهش طول عمر افراد می شود.
انواع بیماری وسواس را بشناسیم
برای درمان بیماری وسواس لازم است بدانیم که این بیماری در انواع مختلفی وجود دارد. بیماری وسواس نمونه های مختلفی دارد که هر کدام از این نمونه ها بخشی از زندگی فرد را درگیر مشکل می کند. این بیماری شامل رفتارهای خاصی می باشد. همانطور که گفتیم وسواس خود را در شکل های گوناگونی نشان می دهد. این رفتارها شامل دقت و نظم افراطی، شک در انجام فرائض دینی، احساس اجبار برای انجام برخی از امور و توقع زیاد از خود داشتن و …. همه این نمونه ها می توانند به عنوان بخشی از افکار وسواسی باشند.
در ادامه عمده ترین انواع بیماری های وسواس را بیان می کنیم.
وسواس فکری و عملی: افراد در این حالت مدام به یک موضوع فکر می کنند. این افکار امکان دارد بسیار زننده و ناشایست باشد. در برخی موارد نیز فرد به شکل مداوم به اتفاقی در گذشته فکر می کند.
وسواس چک کردن: فرد در این شکل از بیماری مدام اتفاقات مختلف را جک می کند. این اتفاقات شامل چک کردن چراغ ها، قفل درب، شیر گاز ، پنجره ها و …. باشد. برخی از این افراد مدام خود را چک می کنند به این ترتیب که آزمایشات مختلفی را انجام می دهند تا مطمئن شوند که بیمار نیستند.
وسواس تقارن: افرادی که به این شکل از وسواس دچار هستند همواره این احساس را دارند که باید همه وسایل اطراف شان از نظم و ترتیب خاصی پیروی کند. به این ترتیب که همه اشیاء باید از تقارن با یکدیگر برخوردار باشند.
وسواس شستشو: بی شک یکی از نمونه های بارز بیماری وسواس این شکل از آن می باشد. اشخاصی که از این بیماری رنج می برند همواره این دغدغه و نگرانی را دارند که مبادا جایی کثیف باشد یا دیگران آن ها را فرد کثیفی بدانند به همین دلیل مدام در حال شستشو هستند.
وسواس در دو نوع فکری عملی و رفتاری وجود دارد که دارای تفاوت هایی هستند. وسواس فکری شامل افکار مزاحم، فکر و احساسی عود کننده است که در رفتار فرد اختلال ایجاد می کند. اما وسواس عملی در رفتار فرد به شکل افراطی نمود پیدا می کند.
روش های درمانی وسواس چیست؟
درمان وسواس به شکل قطعی اتفاق نمی افتد و روند بسیار کندی را طی می کند. به این دلیل که افرادی که مبتلا به بیماری وسواس می باشند معمولا در برابر راهکارهای درمانی که برای آن ها پیشنهاد می شود مقاومت زیادی می کنند. برای درمان بیماری وسواس باید به روانشناس مراجعه کرد که در این شرایط برای فرد رفتار درمانی تجویز می شود. معمولا در شرایط حاد افراد به روانپزشک مراجعه می کنند و از روش دارو درمانی استفاده می کنند.
در واقع روش درمان وسواس به این شکل است که فرد مبتلا باید در ابتدا به روانشناس مراجعه کند. روانشناس ابتدا به بررسی و شناخت کامل اختلال می پردازد سپس بیمار را برای ادامه درمان به یک روانپزشک معرفی می کند. روانپزشکان برای کنترل این اختلال داروهایی را تجویز می کنند. برای درمان این بیماری فرد باید به شکل همزمان دارو مصرف کند و به کار درمانی در نزد روانشناس هم ادامه دهد.
مصرف دارو برای درمان وسواس به فرد این امکان را می دهد تا انتقال دهنده های عصبی اش فعال شده و به درستی کار کنند. این امر باعث می شود بر اختلالاتی که در روح و روانش وجود دارد غلبه کند. تا این مشکلات حل شود و با قطع دارو اشکالی را ایجاد نکنند.
برای درمان وسواس به شکل یقینی و خاص نمی توانیم درمانی را پیشنهاد کنیم. شکل درمانی که انتخاب می شود به شرایط بیمار بستگی دارد. افرادی که به اختلال وسواس دچار هستند می توانند با استفاده از روش درمانی که روانشناس متخصص تعیین می کند به کنترل علائم و نشانه های این بیماری بپردازند.
مراجعه به روانشناس
اولین گام برای درمان وسواس مراجعه به یک روانشناس بالینی است. افراد مبتلا به این اختلال می توانند با مراجعه به یک روانشناس و استفاده از روش های کاردرمانی درصد بالایی از بیماری وسواس را تحت کنترل خود درآورند. در برخی موارد امکان دارد روانشناس افراد را در شرایطی قرار دهد که دچار این اختلال می شوند و با استفاده از این موقعیت به شکل عملی راه های کنترل کردن آن را آموزش دهد. فراموش نکنید که درمان وسواس باید توسط روانپزشک انجام بگیرد.
درمان وسواس با تمرینات نوروفیدبک
در برخی موارد امکان دارد روانشناس برای کنترل وسواس پیشنهاد بدهد که از تمرینات نوروفیدبک استفاده شود. این روش درمانی باعث می شود که فرد تا جایی که ممکن است از مصرف دارویی دور بماند و از وابستگی به دارو مصون می ماند. فراموش نکنید که این تمرینات باید تحت نظر یک روانشناس حرفه ای انجام بگیرد.
بیشتر بخوانید: درمان rTMS برای اختلال وسواس فکری اجباری (OCD)
روند درمانی تمرینات نوروفیدبک
پژوهشگران اعتقاد دارند که 2 تا 3 درصد افراد با مشکلات وسواس مادام العمر دست و پنجه نرم می کنند. در حقیقت بیماری وسواس پس از فوبیا چهارمین بیماری شایع روانی در بین افراد است. محققان عقیده دارند که استفاده از روش درمانی نوروفیدبک در درمان وسواس تاثیر بسزایی دارد. همانطور که می دانید برای درمان وسواس شیوه های زیادی پیشنهاد می شود که افراد آن ها را امتحان می کنند اما باز هم استرس و اضطراب آن ها را رها نمی کند.
برخی از روش های درمانی برای مدت کوتاهی جواب می دهند و بیمار مجددا دچار اضطراب و استرس وسواس می شود و همه ی علایم دوباره باز می گردند.در گذشته برای درمان بیماری وسواس اجباری از داروهای ضد افسردگی ، anxiolytic ، داروهای ضد روان پریشی و … استفاده می شد.
نوروفیدبک یا بازخورد عصبی در واقع نوعی بیوفیدبک می باشد که با استفاده از آن و ثبت امواج الکتریکی فرد مبتلا به وسواس و ارائه ی بازخورد به فرد تلاش می کنند نوعی خودتنظیمی آزمودنی را به افراد آموزش دهند.
با توجه به اینکه مغز انسان به عنوان تنظیم کننده مرکزی افکار، هیجانات و رفتار افراد است همین امر باعث می شود که بسیاری از مشکلات روانشناختی را ایجاد کند. در حال حاضر نوروفیدبک با عنوان یک روش درمانی موثر شناخته می شود که بسیار مورد توجه روانشناسان قرار گرفته است.
تحقیقات اخیر نشان داده است که استفاده از روش نوروفیدبک برای درمان وسواس باعث می شود که کارایی فعالیت مغز پس از هر بار استفاده از این روش افزایش پیدا کند. امروزه این روش درمانی به عنوان یک روش بدون عوارض شناخته می شود که به دلیل داشتن اثرات طولانی مدت بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
در حقیقت می توانیم ادعا کنیم که روش درمانی نوروفیدبک به عنوان یک سیستم آموزشی جامع است که باعث رشد و تغییر در سطح سلول های مغزی و ارتقاء آن می شود. بر اساس مطالعات الکتروانسفالوگرافی کمی مشخص شده است افراد مبتلا به وسواس در نیمکره راست مغز خود از توان مطلق امواج بتا در حالت بسیار پایینی برخوردار هستند. پژوهشگران به این مسئله دست یافته اند که افزایش نسبی توان آلفا در اکثر نواحی مغز با کاهش توان نسبی دلتا و بتا در قسمت پیشانی چپ همراه می باشد. در کنار این امر مشاهده می شود که نیمکره راست مغز افراد وسواسی در برابر توان نسبی بتا از فعالیت پایینی برخوردار است.
روانشناسان اعتقاد دارند در صورتی که بتوانند این شاخصه ها را در مغز افراد وسواسی تغییر بدهند می توانند به درمان آنها کمک کنند. جالب است بدانید که این فرایند با روش درمانی نوروفیدبک امکان پذیر است. در حالت کلی می توانیم ادعا کنیم که این شیوه یک روش درمانی جدید است که بدون داشتن عوارض و به صورت غیر تهاجمی برای درمان بیماری وسواس فکری- عملی پیشنهاد می شود.
با توجه به این که روش درمانی نوروفیدبک بر مبنای شرطی سازی و یادگیری انجام می گیرد به صورت معمول مدت زمان دوره درمان آن نسبتا طولانی مدت می باشد. با توجه به اینکه نوروفیدبک با مغز سر وکار دارد و به شرطی سازی و و ایجاد تغییر در یادگیری های مغز می پردازد این امر موجب طولانی تر شدن دوره درمانی می شود.
دارو درمانی
در هیچ کجای دنیا روشی وجود ندارد که بتواند در کوتاه مدت علایم وسواس را از بین ببرد. دارو درمانی یکی از روش های مرسوم برای درمان وسواس شناخته می شود. اما نکته قابل توجه این است که دارو درمانی نیز مانند سایر روش ها باید با روش های درمانی دیگر همراه شود وگرنه احتمال شکست آن بسیار زیاد است. داروهای کنترل کننده وسواس بسیار متنوع هستند اما باید بدانید که هر دارویی بر اساس نظر پزشک و با توجه به شرایط فرد تجویز می شود. در واقع یک داروی مشخص برای درمان وسواس وجود ندارد که بتوانیم بگوییم به صورت قطعی برای بیماران در نظر گرفت.
استفاده از دارو درمانی برای درمان وسواس معمولا به عنوان کنترل کننده است. در صورتی که در میانه راه مصرف دارو قطع شود بیماری مجددا باز می گردد.
استفاده از روش روان پویشی
یکی از بهترین روش های درمان وسواس که بسیار نتیجه داشته است استفاده از درمان شناختی رفتاری است. در این شیوه برای کنترل علایم وسواس از شیوه های روان پویشی استفاده می کنند. البته توجه داشته باشید انتخاب بهترین روش درمانی برای از بین بردن اختلال وسواس به مدت زمان و ریشه های وسواس بستگی دارد. معمولا افرادی که بر اثر دلایل فیزیولوژیک به وسواس دچار می شوند معمولا برای درمان از دو شیوه درمانی استفاده می کنند. در صورتی که اختلال وسواس عامل فیزیولوژیک نداشته باشد می توانید از روش روان پویشی برای درمان بهره ببرید.
در روش درمان روان پویشی که با عنوان دینامیک نیز شناخته می شود در ابتدای امر به شناسایی عواملی که باعث ایجاد وسواس در فرد شده اند می پردازند. در طی این فرایند بیشترین تاکید روان درمانگر بر عوامل ناهشیار ایجاد شده در اختلال و درمان می باشد. در شیوه شناختی رفتاری از تکنیک های جلوگیری از پاسخ و مواجهه استفاده می کنند. هدف استفاده از این روش درمان برای وسواس ایجاد مقاومت برای فرد در برابر عوامل اضطراب زا می باشد. این امر باعث می شود تا میزان مقاومت فرد در برابر موقعیت های مختلف افزایش پیدا کند.
درمان وسواس با روش خود درمانی
یکی از مهمترین توصیه هایی که درمانگران برای درمان وسواس پیشنهاد می کنند این است که به افراد بیاموزند در کنار استفاده از درمان دارویی و مشاوره بتوانند شیوه های مدیریت استرس را فرا بگیرند. پس از گذشت یک مدت زمان به افراد مبتلا راهکارهایی پیشنهاد می شود که با کمک آن ها بتوانند درمان خود را هدایت کنند. پس از انجام این فرایند فرد این امکان را دارد که موقعیت های سخت را تشخیص دهد و از پس تمرین های چالش برانگیز بر بیاید.
سخن پایانی
همانطور که در ابتدای امر اشاره کردیم درمان وسواس تا حدودی پیچیدگی های خاص خود را دارند. افرادی که به این بیماری دچار هستند باید دوره های درمانی را به صورت کامل بگذرانند. البته دوره های درمانی اختلال وسواس با توجه به موقعیت، شرایط، نوع بیماری، سن و جنس افراد متفاوت است. هدف از درمان بیماری وسواس این است که فرد بتواند با ترس های ناشی از این بیماری مقابله کند و اجازه رشد و بازگشت به آن ها را ندهد.
توجه داشته باشید که افراد مبتلا به اختلال وسواس اگر بدون اطلاع درمانگر با این ذهنیت که بیماری آن ها کنترل شده است مصرف دارو را قطع کنند. این امر باعث می شود پس از گذشت مدت زمان کمی مجددا به حالت قبل بازگردند. پس لازم است برای درمان وسواس تا پایان دوره درمانی مصرف دارو را ادامه دهند و خود سرانه روش های دیگر را ترک نکنند.
بیشتر بخوانید:
چه کسانی نیاز به روانپزشک دارند؟
شایع ترین بیماری های روانی را بشناسیم
نشخوار فکری و هر آنچه درباره آن باید بدانید