به طور کلی استرس یک احساس عادی به حساب می آید که در بعضی مواقع می تواند برای افراد مفید واقع شود. در صورتی که فرد دائما دچار استرس و اضطراب می شود، ممکن است به اختلالی مبتلا شده باشد. غالبا اضطراب بخش جدایی ناپذیری از زندگی می باشد. ولی اگر فرد از اختلالات اضطرابی رنج می برد، به صورت دائم در مورد مسائل مختلف احساس نگرانی و ترس می کند.
دقت داشته باشید که اختلالات اضطرابی می تواند با حملات شدید ترس، نگرانی و اضطراب همراه باشد. به این حملات عصبی اصطلاح پانیک گفته می شود. این اختلالات می تواند در سنین کودکی و یا نوجوانی شروع شده و تا بزرگسالی ادامه پیدا کند. برخی از روانشناسان آمریکایی بر این عقیده هستند که اضطراب نوعی احساس ناخوشایند همراه با تنش، نگرانی و علائم جسمی مثل: فشار خون می باشد.
این گونه اختلالات روانی نه تنها موجب تغییر در رفتار و طرز فکر فرد می شوند، بلکه می توانند باعث بروز علائم جسمی نیز باشند. به همین دلیل تشخیص به موقع و درمان صحیح از اهمیت فراوانی برخوردار است. برای درمان استرس و اضطراب روش های مختلفی وجود دارد. از روش های درمان بدون دارو می توان به روان درمانی، نوروفیدبک، تحریک مغناطیسی مغز و تحریک الکتریکی مغز اشاره داشت. در برخی موارد نیز با استفاده از داروهای مختلف امکان درمان استرس و اضطراب وجود دارد.
اضطراب چیست؟
اضطراب شایع ترین و پرهزینه ترین اختلال روانی در دنیای امروزی به شمار می رود. در بسیاری از موارد سبب مرگ و میرهای ناشی از بیماری های قلبی و عروقی می شود. در حقیقت اضطراب مادر بیماری های روانپزشکی است.
انواع اضطراب
به گفته بهترین روانپزشک تهران، اضطراب انواع مختلفی دارد از جمله وسواس، فوبیا، بیرون هراسی یا ترس از فضاهای باز و یا ترس از فضاهای بسته که هر کدام درمان های خاص خود را می طلبند.
علل اضطراب
به طور کلی اضطراب به سه عامل زیر برمی گردد:
- عوامل زیست شناختی و جسمانی: در افراد مضطرب، میزان بعضی از هورمون های موجود در خون غیرعادی است. بنابراین هر آن چه که باعث اختلال در سیستم هورمونی شود، برای بدن خطر محسوب می شود.
- عوامل محیطی و اجتماعی: عوامل اجتماعی و ارتباطی بسیاری باعث به وجود آمدن اضطراب در افراد می شوند. مانند مشکلات خانوادگی، احساس جدایی، طرد شدگی و …
- عوامل ژنتیکی و ارثی: یکی از مهم ترین عوامل اضطراب ژنتیک است و احتمال اضطراب در فرزندان افراد مضطرب بسیار بالا است.
علائم استرس و اضطراب شدید
به طور کلی افراد مبتلا به ADS علائمی مشابه با علائم PTSD و سایر اختلالات استرسی را تجربه می کنند. علائم ASD در پنج گروه مختلف دسته بندی می شوند که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم داشت.
نفوذ افکار منفی
این اتفاق زمانی رخ می دهد که فرد قادر به توقف مجدد رویداد آسیب زا از طریق مرور خاطرات و یا رویاها نمی باشد.
خلق منفی یا نامناسب
در این زمان فرد علاوه بر افکار منفی، غم، اندوه، بی حوصلگی و خلق پایین را تجربه می کند.
علائم تجزیه ای یا گسیختگی
این علائم شامل: عدم آگاهی از محیط پیرامون، حس تغییر در واقعیت و ناتوانی در به یاد آوردن بخش هایی از رویداد آسیب زا می شود.
علائم اجتنابی
افراد مبتلا به علائم اجتنابی معمولا از افکار، احساسات، افراد و یا مکان های مربوط به رویداد های آسیب زا دوری می کنند.
علائم ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﮕﯽ
به طور کلی علائم برانگیختگی شامل: بی خوابی، اختلالات خواب، بی حوصلگی، پرخاشگری، دشواری در تمرکز می شود.
از علائم اضطراب می توان به موارد زیر نیز اشاره داشت:
- احساس وقوع فاجعه قریب الوقوع
- بی قراری
- دشواری در تمرکز
- خستگی
- نگرانی بیش از حد
- مواجهه با افکار رقابت با دیگران
علائم افسردگی
از مهم ترین علائم افسردگی می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- احساس ناامیدی، غم و اندوه یا بی حالی دائمی
- خستگی
- گریه غیرمنتظره
- از دست دادن علاقه خود را به فعالیت های مورد علاقه
- تغییر اشتها یا وزن بدن
- فکر کردن به خودکشی یا خودزنی
دقت داشته باشید همه این علائم می تواند زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار داده و دچار مشکل کند. به همین دلیل در چنین شرایطی آشنایی با روش درمان استرس و اضطراب شدید امری ضروری به حساب می آید.
علل بروز اختلال استرس و اضطراب شدید
معمولا افراد بعد از تجربه یک یا چند رویداد آسیب زا، دچار اختلال ASD می شوند که درمان استرس و اضطراب شدید باید به موقع آغاز شود. دقت داشته باشید که رویداد آسیب زا می تواند باعث آسیب روانی، عاطفی و جسمی شود. به طور کلی رویدادهای آسیب زای احتمالی به شرح زیر می باشد:
- مرگ یک عزیز
- تهدید به مرگ و یا آسیب جدی
- بلایای طبیعی
- تصادفات وسایل نقلیه موتوری
- تعرض یا تجاوز جنسی، یا خشونت خانوادگی
- ابتلا به بیماری لاعلاج
- زنده ماندن پس از یک آسیب مغزی شدید
عوامل خطرزا
فرد می تواند ASD را در هر بخش از زندگی خود بروز دهد. با این حال بعضی از افراد بیشتر در معرض خطر بروز این بیماری قرار دارند. از عوامل افزایش خطر ابتلای فرد به ASD می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- تجربه قبلی، مشاهده عینی یا داشتن آگاهی در مورد رویداد آسیب زا
- داشتن سابقه از سایر اختلالات بهداشت روانی
- داشتن سن کمتر از 40 سال
- مونث بودن
روش تشخیص اختلال استرس و اضطراب شدید
تشخیص اختلالات ASD توسط پزشک یا متخصص بهداشت روان صورت می گیرد. آن ها معمولا در مورد رویداد آسیب زا و علائم فردی سوالاتی از افراد می پرسند. در صورتی که فرد 9 علامت یا بیشتر ASD را طی یک ماه از وقوع حادثه بروز دهد، متخصص می تواند تشخیص دهد.
دقت داشته باشید علائمی که بعد از این مدت زمان ظاهر می شوند و یا بیش از یک ماه طول می کشد، ممکن است نشان دهنده بروز اختلال PTSD باشد. به طور کلی برای تشخیص ASD موارد زیر توسط متخصص مورد بررسی قرار می گیرد:
- سایر اختلالات روانی
- مصرف مواد
- بیماریهای پزشکی زمینه ای
روش درمان استرس و اضطراب شدید
متخصص برای درمان استرس و اضطراب در ابتدا بیمار را از نزدیک معاینه می کند. سپس طرحی برای درمان مطابق با نیاز های فردی او ارائه می دهد. درمان ASD بر کاهش علائم، بهبود مکانیزم های مقابله و پیشگیری از PTSD تمرکز دارد.
معمولا در ابتدا رفتار درمانی با محوریت تروما به عنوان درمان اولیه بیماران مبتلا به استرس و اضطراب شدید پیشنهاد می شود. دقت داشته باشید که هیچ آزمایش بالینی در مقایسه با CBT با محوریت تروما با سایر مداخلات با اثر بخشی در درمان ASD یا پیشگیری از اختلال استرسی بعد از آسیب وجود ندارد.
در واقع CBT با محوریت تروما، بزرگترین مورد مطالعه شده درمانی ASD با گسترده ترین شواهد اثربخشی می باشد.
آیا اضطراب قابل درمان است؟
بله، اضطراب درمان می گردد. شخصی که به اضطراب دچار است می تواند به یک روانپزشک مراجعه نماید و مشکل خود را مطرح کند. درمان به دو صورت دارویی و غیر دارویی (روان درمانی، روش درمانی آر تی ام اس و …) انجام می گیرد.
از گزینه های درمان استرس و اضطراب می توان به موارد زیر اشاره داشت:
رفتار درمانی شناختی
معمولا پزشکان CBT را به عنوان درمان اولیه برای افراد مبتلا به ASD در نظر می گیرند. درمان CBT شامل معاینه توسط متخصص بهداشت روان می شود.
ذهن آگاهی یا حضور ذهن
مداخلات مبتنی بر ذهن آگاهی، روش های مدیریت استرس و اضطراب را آموزش می دهد که می تواند شامل تمرین های مدیتیشن و نفس باشد.
دارو درمانی
گاهی اوقات پزشک متخصص برای درمان بیمار داروهای ضد افسردگی و ضد تشنج تجویز می کند.
کمک به فرد در یادآوری مجدد حادثه برای شناخت آن و کاهش اثرات منفی بیماری در واقع بخشی از درمان استرس و اضطراب شدید می باشد. ولی این درمان زمانی مفید واقع می شود که به عنوان تک درمان از نوع درمان های شناختی برای درمان استرس و اضطراب شدید در بیماران مبتلا به ADS ارائه شود.
البته بعضی از بیماران مبتلا به ASD چندین ماه زمان می برد تا با این روش درمان شوند؛ که این افراد دارای علائم زیر می باشند:
- اجتناب و یا پاسخهای گسیختگی شدید
- واکنش اولیه به خشم
- واکنش شدید به غم و اندوه
- ریسک قابل توجه به خودکشی
نکته: برای بیماران مبتلا به اضطراب و تشویش شدید یا اختلال خواب، درمان کمکی با بنزودیازپین به جای سایر داروها پیشنهاد می شود.
رایج ترین داروهای درمان استرس و اضطراب
گاهی اوقات برای درمان استرس و اضطراب داروهای مختلفی تجویز می شود. از رایج ترین داروهای درمان استرس و اضطراب می توان به موارد زیر اشاره داشت:
خانواده داروهای بنزودیازپین
طبق بررسی های صورت گرفته، بنزودیازپین ها می توانند برای درمان استرس و اضطراب شدید بعد از یک رویداد آسیب زا مفید واقع شود. ولی استفاده طولانی مدت از آن ها می توانند زیان آور باشند.
پروپرانولول
پروپرانولول در اغلب موارد به عنوان یک درمان فوری پس از یک حادثه، موفق بوده است.
مورفین
طبق مطالعات و بررسی های صورت گرفته، مورفین برای درمان استرس و اضطراب شدید با کاهش نوراپی نفرین موجب کنترل درد و ناراحتی در 48 ساعت اول بعد از حادثه می شود.
آیا استرس و اضطراب بدون دارو قابل درمان است؟
بهتر است قبل از ذکر درمان استرس بدون دارو، با اختلال اضطرابی و علائم آن آشنا شوید. در واقع مهم ترین نکته در تشخیص و درمان اضطراب، شناخت انواعی از اضطراب می باشد که نیاز به توجه پزشکی و درمان دارد.
استرس
زمانی که افراد در موقعیت های خاص و خطرناک قرار می گیرند، احساس استرس و اضطراب طبیعی می باشد. در واقع این احساس به ما کمک می کند تا از خودمان در برابر خطر احتمالی حفاظت کنیم. به طور کلی استرس موجب افزایش ضربان قلب، افزایش حساسیت نسبت به محیط پیرامون و افزایش تعریق می شود.
یعنی داشتن احساس استرس در چنین موقعیت هایی نه تنها نشانه اختلال یا بیماری نیست، بلکه وجود آن برای حفظ سلامت ضروری می باشد.
اختلال اضطرابی
اگر فردی دچار اختلالات اضطرابی باشد، به طور غیر طبیعی به محرک های اضطرابی گوناگون واکنش اضطرابی نشان می دهد که از حد طبیعی فراتر است. اختلال اضطرابی می تواند با علائم جسمی مثل: تهوع، افزایش فشارخون و … همراه باشد. بعضی از روانشناسان آمریکایی بر این عقیده اند که اگر فردی به اختلالات اضطرابی مبتلا باشد، دارای افکار مزاحم و نگرانی های مکرر است. زمانی که استرس اضطراب به حدی است که روند عادی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد، درمان آن اهمیت فراوانی پیدا می کند.
از علائم اختلال اضطرابی می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- عصبی بودن
- احساس نگرانی غیرقابل کنترل
- مشکل در تمرکز
- اختلالات خواب، مانند کم خوابی و ناتوانی در به خواب رفتن
اگر فردی علائم ذکر شده را داشته باشید ممکن است با مشکلاتی مثل: روی آوردن به الکل و مواد مخدر، دوری از مردم و موقعیت های اجتماعی، افکار خودکشی همراه با استرس، تجربه مداوم استرس و اضطراب و بروز علائم فیزیکی رو به رو شود. در چنین شرایطی فرد حتما باید به پزشک متخصص در این زمینه مراجعه کنید.
در موارد خفیف تا متوسط می توان از روش های بدون دارو استفاده کرد. ولی در موارد شدیدتر فرد باید ترکیبی از درمان های غیر دارویی مثل: روان درمانی، رفتار درمانی و درمان دارویی استفاده کند.
اختلالات و بیماری های ناشی از بروز استرس و اضطراب
مطالعات علمی نشان می دهد برخی از بیماری های روحی ، روانی ، اختلالات عصبی و جسمی در افرادی که با عارضه استرس و اضطراب دست و پنچه نرم می کنند نسبت به سایر افراد جامعه بیشتر است.
بروز بیماری های قلبی و عروقی مانند:
- فشار خون بالا
- آنژین صدری
- بیماری عروق کرونر قلب
- انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی)
- سندرم پرولاپس دریچه میترال
- آریتمی های قلبی
اختلال در عملکرد دستگاه گوارش که شامل :
- سندرم روده تحریک‌پذیر
- کولیت
- بیماری زخم معده
بروز اختلالات عصبی همچون :
- سردردهای میگرنی
- بیماری پارکینسون
- اسکلروز چندگانه
- سکته مغزی
بروز اختلالات و بیماری های روانشناسی
- اضطراب
- موارد وحشت زدگی
- افسردگی
- بیخوابی
- اختلالات اشتها
- وابستگی شیمیایی / سوء مصرف مواد
- اختلال وسواس فکری عملی
- سردردهای تنشی
- اختلالات خود ایمنی
- افزایش سطح کلسترول خون
- دیابت ملیتوس
- فیبرومیالژیا
- دندان قروچه
- سندرم رینود
- وزوز گوش
مواجهه منطقی با Stress در زندگی روزمره به درمان استرس کمک می کند؟
افرادی که دارای استرس و اضطراب هستند در حقیقت در طول زندگی روزمره خود با این عارضه ها دست و پنجه نرم می کنند. بنابراین باید زمانی کافی برای رویارویی با استرس اختصاص داد؛ در غیر این صورت بدن دچار بی نظمی شده و در نتیجه در برابر بیماری های مختلف آسیب پذیر می شود.
هرچه شغل و مسئولیت‌های فرد بیمار سنگین و سخت‌تر باشد، احتمالاً در طول روز استرس بیشتری را تجربه خواهد کرد. پس در این گونه موارد هدف از درمان استرس اجتناب پرهیز از این عارضه نیست، بلکه بهبود توانایی فرد برای خنثی کردن تأثیر منفی استرس باید مدنظر درمانگر باشد.
افرادی که تحت استرس هستند ممکن است در طول برنامه روزانه خود دچار اختلال شوند؛ به این معنی که ذهن، مغز و بدن فرد در ۲۴ ساعت شبانه‌روز دچار مشکلات عدیده ای می گردد. بنابراین تغییر در وضعیت روانی باعث تغییر همزمان در وضعیت فیزیولوژیکی فرد می گردد.
ما در زندگی خود با رویدادهای استرس زای بسیار زیادی روبرو هستیم که در اغلب موارد کنترلی روی آنها نداریم. اما مهم است که یاد بگیریم چگونه تأثیر منفی استرس را به حداقل برسانیم و راهی برای درمان استرس خود پیدا کنیم.
دنیا همیشه در حال تغییر است بنابراین یادگیری نحوه مدیریت استرس و درک نحوه کنار آمدن آن و درمان اضطراب جزو مهارت های کاربردی و تاثیر گذار محسوب می شود. در نتیجه وقتی صحبت از زندگی سالم به میان می‌آید، مدیریت و درمان استرس و ایجاد راه‌هایی برای کاهش اضطراب می‌تواند به اندازه رژیم غذایی و فعالیت بدنی فرد مهم باشد.
چگونه استرس باعث بیماری می شود؟
هنگامی که “پاسخ جنگ یا گریز” از استرس فعال می شود، بدن شروع به پمپاژ هورمون هایی مانند کورتیزول، اپی نفرین (آدرنالین) و نوراپی نفرین به جریان خون می کند. این فعالیت منجر به افزایش ضربان قلب و فشار خون، افزایش قند خون، افزایش میزان کلسترول و تری گلیسیرید در خون، لخته شدن سریعتر خون، افزایش سطح تنش عضلانی و کند شدن یا سرکوب سیستم گوارشی و سیستم ایمنی بدن می شود.
فردی که در معرض استرس شدید یا استرس مزمن قرار گرفته ، ممکن است مغز و بدنش در وضعیت استرس گیر کرده باشد. در نتیجه بدن به سادگی برای عملکرد مداوم در حالت تنش بالا دچار اختلال در تنظیم و کم کاری سیستم ایمنی بدن و کاهش ظرفیت برای مبارزه با ویروس ها، باکتری ها و سلول های تومور می شود.
بیمارانی که در چنگال استرس گیر افتاده اند ممکن است نتوانند با تکنیک های ساده مدیریت هیجانات در راستای درمان استرس خود قدم بردارند. اما یک روان پزشک متخصص و مجرب می تواند با کمک روش های مختلف فرد بیمار را در راستای بهبود وضعیت خویش همراهی و یاری نماید.
روش های درمان استرس و اضطراب شدید بدون دارو
بخاطر داشته باشید که استرس و اضطراب غیر طبیعی نه تنها روی خلق و خو و رفتار شما تاثیر دارد، بلکه می تواند سبب بروز بیماری های جسمی مثل: ناراحتی های قلبی، دردهای عصبی و … باشد. به طور کلی مدیریت اضطراب و یادگیری راه های درمان استرس بدون عوارض می تواند روی حفظ و بهبود سلامت روان و جسم و لذت بردن از زندگی تاثیر بسزایی داشته باشد.
در ادامه به مهم ترین راه های درمان اضطراب بدون دارو اشاره خواهیم داشت.
مشاوره و روان درمانی
مشاوره در واقع یکی از روش های استاندارد درمان استرس بدون دارو می باشد. برای بهبود اختلال اضطرابی می توان از روش های مختلف روان درمانی، رفتار درمانی و یا ترکیبی از این دو استفاده کرد. در رفتار درمانی هدف از مشاوره، یافتن الگوهای فکری نادرستی است که سبب بروز استرس و اضطراب و جایگزینی آن ها با الگوهای فکری صحیح است.
تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)
در این روش از پالس های مغناطیسی مکرر جهت تحریک سلول های عصبی مغز، بهبود علائم ناشی از استرس و اضطراب استفاده می شود. روش تحریک مغناطیسی مغز در واقع یک روش درمانی بدون درد می باشد که در آن نیازی به استفاده از بی حسی و یا بی هوشی نیست.
دقت داشته باشید که این روش یکی از بهترین، موثرترین و بی ضررترین روش های درمان استرس و اضطراب بدون دارو است. این روش نه تنها به به درمان استرس و اضطراب کمک می کند، بلکه سبب بهبود سایر اختلالات روانی مثل: افسردگی و ترک اعتیاد و داروها می شود.
این را هم در نظر داشته باشید که دستگاه rTMS دارای تاییدیه FDA از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا بوده و یک روش موثر و بدون بازگشت می باشد.
تحریک الکتریکی مغز (tDCS)
در این روش برای تحریک سلول های عصبی و بخش های خاصی از مغز از جریان ضعیف الکتریکی استفاده می شود.دقت داشته باشید که این روش می تواند برای درمان استرس و اضطراب شدید و همچنین سایر اختلالات روانی مثل: افسردگی موثر واقع شود.
بخاطر داشته باشید که روش tDCS یک روش درمانی ایمن با حداقل عوارض جانبی می باشد. در این روش هم نیازی به بی حسی و یا بی هوشی ندارد و کاملا بدون درد می باشد.
نوروفیدبک و بیوفیدبک
نوروفیدبک یکی دیگر از روش های درمان استرس و اضطراب می باشد. نوروفیدبک در واقع یک درمان تخصصی می باشد که در آن از فناوری های پیشرفته رایانه ای برای ایجاد تعادل در مغز و بهبود عملکرد آن استفاده می شود. در این روش مغز تحت تمرینات فشرده قرار می گیرد. به این صورت می تواند مهارت های لازم برای مقابله با استرس و اضطراب را یاد بگیرد. البته باید توجه داشته باشید که این روش درمانی کوتاه مدت است.
به طور کلی نوروفیدبک یک روش درمانی بدون درد، بی خطر و بدون عارضه برای درمان استرس است. در طی این روش ابتدا یک ویدئو برای بیمار گذاشته می شود و به صورت همزمان سنسورهای کوچکی روی سر قرار می گیرند تا وضعیت ذهنی او ثبت شود. زمانی که خروجی این سنسورها نشان دهنده ایجاد وضعیت استرسی و اضطرابی باشد، فیلم در حال نمایش تارتر و کم رنگ تر می شود.
به این صورت مغز وادار به تمرکز بر روی فیلم می شود. در نتیجه افکار مزاحم و آزاردهنده کاهش پیدا می کند. در کنار این درمان ها فرد بیمار می تواند برای کاهش استرس و اضطراب خود اقدامات زیر را انجام دهد:
- تکنیک های ریلکسیشن
- تمرین برای جایگزین کردن افکار منفی با افکار مثبت
- ورزش کردن
- ایجاد شبکه حمایتی متشکل از دوستان و اعضای خانواده
سخن پایانی
اضطراب اگر درمان نگردد، مزمن می شود و سبب اختلال در عملکرد فرد می شود. این مسئله می تواند عملکرد روزانه فرد را کاهش دهد. فردی که اضطراب خود را درمان نکند به تدریج دچار افسردگی می شود و بر مشکلات و اختلالات روانی او افزوده می شود و روند درمان او طولانی می گردد.
اگر به اضطراب دچار هستید، سریعا به یک روانپزشک خوب مراجعه نمایید و درمان خود را آغاز کنید. برای دریافت وقت از روانپزشک خوب با شماره های 02122260068 – 02122260067 تماس حاصل فرمایید.