نوروفیدبک چیست و چه کاربردی دارد؟
نوروفیدبک چیست؟ نوروفیدبک روشی است که در آن، اطلاعات عصبی به بیمارانی که به اختلالات خاص مبتلا هستند، دستگاه عصبی مرکزی (CNS) فیدبک داده می‌شود و به آنان آموخته می شود که چگونه کارکرد مغزی خودشان را اصلاح نمایند.
نوروفیدبک نوعی بیوفیدبک است که در آن به طور مستقیم روی مغز کار می‌شود و بنا بر هدفی که از پیش تعیین شده، دامنۀ امواج مغزی، درجۀ هم‌نوسانی و یا اختلاف فاز دستخوش تغییر می شوند. منطق این روش درمانی بر پایه شرطی سازی عاملی است.
ما در حالت عادی نمی توانیم امواج مغز خود را کنترل و یا تغییر دهیم؛ چون نسبت به این امواج اطلاعی نداریم. در روش درمانی نوروفیدبک، تلاش می شود تا این آگاهی از راه ارائۀ بازخوردهای (فیدبک‌های) بسیار سریع (چند هزارم ثانیه پس از وقوع) به افراد ایجاد شود. همان طور که این تمرین ادامه می‌یابد، مغز یاد می‌گیرد که چگونه امواج بیشتری تولید کند که منجر به عملکرد بهتر می‌شود.
اینکه چه امواجی در مغز زیاد و کم می شوند، به مشکل هر فرد بستگی دارد و درمانگر آن را در طول جلسه تنظیم می کند. نوروفیدبک را می‌توان برای بهبود اختلالاتی مانند بیش‌فعالی/کمبود توجه، ناتوانی‌های یادگیری، صرع، هراس و اختلالات اضطرابی، اختلالات مرتبط با سوء مصرف مواد، افسردگی، مدیریت استرس، میگرن، سندرم تورت و اختلالات خواب به کار برد. این روش به عنوان EEG بیوفیدبک، نوروفیدبک و آموزش مغز هم شناخته می‌شود.
نوروفیدبک درمانی چیست؟
نوروفیدبک درمانی آموزش مستقیم عملکرد ذهن است، که به وسیله آن ذهن یاد می گیرد که عملکرد بهتری داشته باشد. در این روش لحظه به لحظه عملکرد ذهن مشاهده می شود، این اطلاعات به بیمار نشان داده می شود و به ذهن برای تغییر فعالیت خود در راستای الگوهای مناسب تر پاداش داده می شود. این عمل یک فرایند یادگیری تدریجی است و برای هر جنبه ای از عملکرد ذهن که قابل اندازه گیری باشد، کار می کند. نوروفیدبک، EEG Biofeedback هم نامیده می شود، چون بر اساس فعالیت الکتریکی مغز، الکتروانسفالوگرام یا EEG است.
مغز انسان بین سلول های مغزی تکانه های الکتریکی به وجود می آورد که موج مغز نامیده می شود. این تکانه ها سلول هایی هستند که به همدیگر اطلاعات ارسال می کنند.
امواج مغزی در حالتهای مختلف مثل تمرکز عمیق یا آرامش اتفاق می افتد. نظارت بر امواج مغزی از راه های بررسی خلق و خو، سطح استرس و سایر نشانه ها است.
الگوهای معروف امواج مغزی alpha، beta ، theta و deltaهستند. همه ما در طول روز و هنگام خوابیدن این امواج را در ذهن خود به وجود می آوریم. این الگوی امواج مغزی امکان دارد کارها را برای ما آسان تر و یا سخت تر کنند.
برای اطلاعات بیشتر از نوروفیدبک درمانی، با مطب روانپزشکی دکتر فرامرز ذاکری در تماس باشید.
هزینه نوروفیدبک درمانی چقدر است؟
هزینه نوروفیدبک درمانی در مراکز مختلف یکسان نیست. هر چند هرساله معاونت درمان وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی کشور در کتابچه ای تعرفه خدمات پزشکی شامل نورفیدبک را اعلام می نماید، اما هزینه نورفیدبک درمانی با توجه به دستگاه ها و مواد استفاده شده، مدرک درمانگر و یا نحوه درمان متفاوت است. از طرفی قیمت نوروفیدبک در شهرهای مختلف کشور نیز یکسان نخواهد بود.
دستگاه نوروفیدبک چیست ؟
این دستگاه برای درمان به روش نوروفیدبک به کار می رود. این دستگاه یک سیستم کامپیوتر، مانیتور و آمپلی فایر دارد. آمپلی فایر هر لحظه امواج مغزی را ثبت و به کامپیوتر منتقل می کند. کامپیوتر این امواج را تحلیل می کند و بر اساس آن ویدیویی را به کاربر نشان می دهد.
دستگاه نوروفیدبک هیچ موج یا اشعه ای تولید نمیکند و به همین دلیل عارضه ای ندارد. نوع آمپلی فایر در دستگاههای مختلف متفاوت بوده و می تواند تولید یکی شرکت های آمریکایی -کانادایی، اروپایی، چینی و ایرانی باشد. کیفیت این دستگاهها با هم تفاوت دارد و در نوع ثبت صحیح امواج مغزی و قیمت دستگاه تفاوت ایجاد می کند.
نوروتراپی چیست ؟
اصطلاح نوروتراپی تعاریف مختلفی دارد. نورو به معنی عصب و تراپی به معنی درمان است. پس نوروتراپی به معنی عصب درمانی است. اما از نظر پزشک، اصطلاح نوروتراپی معانی مختلفی دارد. بعضی ها نوروتراپی را همان درمان به روش نوروفیدبک می دانند. بعضی دیگر برای این کلمه معنای وسیع تری قائلند و آنرا به معنی تمامی درمانهای حوزه نوروساینس برای برطرف نمودن مشکلات کارکردی مغزی می دانند.
عوارض نوروفیدبک
بعضی از درمان‌ها عملا عوارض جانبی غیر قابل جبران و یا تحمل ناپذیری دارند و این نگرانی را برای شروع یک درمان شدت می دهد.
درمان‌هایی که عوارض جانبی خطرناک دارند، عملا تهاجمی هستند. یعنی مثلا بخشی از بدن در طی عمل جراحی تاثیر می پذیرد و یا دارویی شیمیایی که فرد با خطرات عوارض آن را مصرف می کند.
در دیگر روش های نورروتراپی ، مغز تحت طیف مغناطیسی (TMS) یا جریان های الکتریکی tDCS یا CES قرار می گیرد و با تحریک این امواج، درمغز تغییراتی به وجود می آید. بنا براین عوارضی مانند سرگیجه، اضطراب و حتی تشنج در این روشها احتمال دارد.
اما در نوروفیدبک ما با هیچ یک از این موارد روبرو نمی شویم و نوروفیدبک یک روش کاملا امن و بی خطر محسوب می شود. نصب الکترودها روی سر نه تهاجمی است نه آسیبی دارد و به طور کل می‌توان گفت نوروفیدبک تقریبا هیچ عوارضی ندارد.
الکترودهای نوروفیدبک تنها سیگنال‌های مغزی را می گیرند و ثبت می‌کنند و چیزی را بر مغز تحمیل نمی‌کنند بلکه از راه فعالیت‌های عادی خود مغز و آموزش و خود تنظیمی، سعی در تغییر امواج مغزی و تنظیم دوباره آنها به حالت مناسب دارد.
در واقع نوروفیدبک یعنی آموزش اینکه فرد چطور فعالیت مغزی خود را تغییر داده و الگوی امواج مغزی‌اش را بهتر کند، بنابراین این روش درمانی خطر بخصوصی ندارد.
دستگاه نوروفیدبک مانند دستگاه فشار خون عمل کرده و تغییرات فیزیولوژیک بدن را ثبت می نماید. این دستگاه هیچ دخل و تصرف فیزیکی و شیمیایی در بدن به وجود نمی آورد بلکه تنها تغییرات امواج مغزی را نشان می دهد که این تغییرات می تواند، ریشه های مختلف فیزیکی، شیمیایی و حتی روانی داشته باشند.
این علم بر گرفته از علوم مختلف مانند روانشناسی یادگیری، علوم اعصاب ، مهندسی پزشکی و غیره است. در روش نوروفیدبک برای اصلاح مشکل از روانشناسی یادگیری بهره برده می شود.
در حیطه روانشناسی یادگیری هم روش شکل دهی رفتار و تقویت دهی به کار برده شده است، که چنین روشی هرگز عارضه جسمی مهمی در بر نداشته و همانند همان بازی های کامپیوتری است که اغلب در دسترس است، اما با هدف شکل دهی به توجه و تمرکز انجام می شود.
به دلیل اینکه عوارض نوروفیدبک قابل توجه نبوده و همچنین استفاده از این درمان به علت کوتاه بودن زمان جلسات درمان، عدم وجود درد و عوارض جانبی، استقبال شده است.
به طور کل تنها در هنگام انجام این درمان عوارض نوروفیدبک مواردی مانند اضطراب،اختلالات خواب، تهوع و سردردهای خفیف در بعضی مطالعات به مقدار زیر ۵ درصد گزارش شده است.
البته این عوارض جانبی در تقریبا کلیه موارد بعد از قطع درمان بهبود پیدا می کنند و پایدار نیستند. و به شکل کلی نوروفیدبک و بیوفیدبک معمولا در درمان این اختلالات بکار می روند.
روش نوروفیدبک مورد تایید اداره غذا و داروی آمریکا (معتبرترین سازمان جهانی پزشکی) برای درمان اضطراب ، استرس، افسردگی، بیش فعالی، کم توجهی، سردرد (میگرن)، دردهای مزمن، اختلالات خواب، سوء مصرف مواد مخدر، وسواس، صرع و بازتوانی سکته مغزی است.
نوروفیدبک باعث افزایش اثر گذاری داروها می‌شود، به همین دلیل باید پزشک معالج‌تان از انجام نوروفیدبک اطلاع داشته باشد تا در صورت کاهش علایم بیماری دوز دارو را کاهش دهد.
نظرات در مورد نوروفیدبک
در این روزها درباره نوروفیدبک و کاربردهای بالینی آن نظرات مختلفی وجود دارد: بعضی نوروفیدبک را “وسیله‌ای برای کلاهبرداری” و بعضی دیگر نیز نوروفیدبک را “تکنیکی کاملاً مؤثر” می‌دانند. در ایران هم نوروفیدبک با واکنش‌های متفاوتی مواجه است. به نظر می‌رسد این نظرات موافق و مخالف از موارد گوناگونی مانند احساسات شخصی، تعصب به روش واکنش‌های کلاسیک و مقاومت در برابر تکنیک واکنش‌های جدید، نداشتن آگاهی کافی و لازم در این حوزه، تمایل به سودجویی، ابزارگرایی، تمایل کورکورانه به استفاده از تکنولوژی جدید ناشی شود.
نوروفیدبک کودکان
اگر فرزند شما مشکلات مغزی داشته باشد، قطعا عملکرد روزانه اش که موفقیت تحصیلی، شغلی و شخصی را در پی دارد دچار اختلال می شود. نوروفیدبک کودکان می تواند بهترین درمان برای فرزند شما باشد مخصوصا اگر فرزند شما اختلال یادگیری داشته باشد.
اگر می خواهید بدانید کودک شما به نوروفیدبک نیاز دارد یا خیر به مطب روانپزشکی دکتر فرامرز ذاکری مراجعه کنید.
در زیر ۴ دلیل که نشان دهنده این است که نورفیدبک برای کودکان موثر و عالی است را شرح می دهیم:
نوروفیدبک روش درمانی طبیعی و بدون دارو است. همان طور که گفتیم در این روش درمانی مناطقی از مغز را که ناهماهنگی دارد را پیدا کرده و امواج مغزی سالم تر را جایگزین می کنند. بنابراین نه دارویی در میان است و نه خطری برای کودک دارد.
نوروفیدبک کودک را برای موفقیت های تحصیلی در آینده آماده می سازد
بهبود نمره های درسی، افزایش تمرکز در کلاس، برنامه ریزی و سازماندهی بهتر وظایف و تکالیف و غیره از نتایج مثبت برای کودکانی بوده که درمان نوروفیدبک دریافت نموده اند.
نوروفیدبک مشکلات رفتاری کودکان را کم می کند
هدف اصلی درمان نوروفیدبک این است که به مغز اموزش بدهند تا عملکرد آرام تر و بهینه تری داشته باشد. بنابراین اگر کودک بتواند اطلاعات را در مغز خود آسانتر پردازش کند، به احتمال زیاد کمتر دچار عصبانیت می شود.
نوروفیدبک کیفیت خواب را بالا می برد
خواب راحت روی موفقیت فرد موثر است.اگر فرزند شما از خواب کم و بی کیفیتی برخوردار باشد نمی تواند عملکرد بهینه در زندگی تحصیلی و شخصی اش داشته باشد. یعنی سر کلاس تمرکز ندارد، نمی تواند تکالیفش را به درستی انجام دهد و غیره.
نوروفیدبک و اضطراب
اضطراب از آن اختلالاتی است که به شدت بر جسم موثر است. اضطراب به آسانی توسط نشانه های شایع آن مانند افکار مسابقه‌ای، احساس گرفتگی یا لبه، نگرانی بیش از اندازه و اعتماد به نفس پایین تشخیص داده می‌شود. بسیاری از اختلالات مثل استرس وجود دارند که در طیف اضطراب قرار دارد؛ بنابراین اضطراب می‌تواند شکل های مختلفی داشته باشد. اضطراب معمولا نتیجه فعالیت بیش از اندازه سریع امواج در نیمکره راست مغز است. درمان اضطراب با نوروفیدبک آسان است. علائم اضطراب امکان دارد از راه آموزش به مغز برای تولید آلفا بیشتر، فرکانس‌های امواج آهسته درطرف راست یا پشت مغز یا کمک به مغز در یادگیری شیوه کاهش دادن امواج سریع، کاهش یابد. کاهش نشانه ها منجر به کاهش نگرانی، هرج‌ومرج، توانایی بهتر در مدیریت عوامل استرس‌زا در زندگی و کاهش نیاز به دارو می‌شود. روش‌های مختلفی موجود است که نوروفیدبک می‌تواند به اختلالات دیگری که در طیف اضطراب قرار دارند، کمک کند.
تعداد جلسات نوروفیدبک
تعداد جلسات برای گرفتن نتیجه دلخواه از نوروفیدبک به شرایط بیمار بستگی دارد. در صورتی که بعد از تعداد جلسات معین شده، بهبودی مورد نظر به دست نیاید امکان دارد که گزینه‌های درمانی دیگری در نظر گرفته شود.
مطب روانپزشکی دکتر فرامرز ذاکری بهترین مرکز نوروفیدبک برای گذراندن جلسات نوروفیدبک است.
نوروفیدبک و بیش فعالی
درمان های رایج برای کودکانی که به بیش فعالی مبتلا هستند در تمام جهان شامل دارو، روان درمانی و تغییر شیوه زندگی است. اما این روش برای همه کودکان جوابگو نیست. حتی برخی از رویکردها به ویژه داروها می توانند اثرات جانبی ناگواری را داشته باشند. درمان بیش فعالی با نوروفیدبک یک درمان غیر تهاجمی بوده و شامل دارو نیست. حتی خیلی از متخصصین این حوزه اعتقاد دارند که نوروفیدبک می تواند به درمان علائم بیش فعالی هم کمک کند. اسامی دیگر درمان بیش فعالی با نوروفیدبک عبارتند از بیوفیدبک و نوروتراپی که به وسیله متخصصین با توجه به درصد بیش فعالی کودک استفاده می گردند.
درمان بیش فعالی با نوروفیدبک در کلینیک نوروفیدبک امکان پذیر است . جهت انجام آن می توانید به مطب روانپزشکی دکتر فرامرز ذاکری مراجعه کنید.
درمان افسردگی با نوروفیدبک
درمان افسردگی با نوروفیدبک، یکی از موثرترین روش‌های درمانی است و از روش‌های تاثیرگذاری است که امروزه توانسته توجه طرفداران بسیاری را به خود جلب نماید، درمان افسردگی با نوروفیدبک است.
نوروفیدبک نوعی آموزش الکتروانسفالوگرافی (EEG) است که به افراد این توانایی را می دهد تا سطوح انواع خاصی از امواج مغزی نمایش داده شده روی کامپیوتر را با شرطی‌سازی عملیاتی تغییر بدهند. نوروفیدبک یک رویکرد است که هدف آن کمک به افراد برای فعال‌سازی مغز بدون وارد کردن فعالیت الکتریکی یا مغناطیسی یا ترکیبات دارویی به مغز است و از این رو از وابستگی مغز به تاثیر خارجی برای عملکرد بهتر جلوگیری می‌کند. این روش غیرتهاجمی بوده و عوارض جانبی ندارد.
درمان نوروفیدبک یک درمان تاثیر گذار برای انواع اختلالات مانند افسردگی است. نوروفیدبک امکان دارد یک درمان تقویتی جدید برای بیماران مبتلا به افسردگی که نسبت به درمان مقاوم هستند حتی پس از استفاده از داروهای ضد افسردگی در نظر گرفته شود. بعضی از مطالعات بهبودهایی را در نشانه های افسردگی و عملکرد اجراییی بعد از درمان نوروفیدبک گزارش کرده‌اند.
نوروفیدبک به شما کمک می‌کند الگوهای امواج مغزی خود را کنترل، بهبود و تقویت کنید تا عملکرد سالم‌تری داشته باشید، نوروفیدبک به نوبه خود به افراد کمک می‌کند بر علائم مرتبط با افسردگی خود غلبه نمایند. به طور کل، نوروفیدبک مانند آینه همه اتفاقاتی که در مغز شما در حال اتفاق افتادن است را نشان می‌دهد.
شیوه درمان افسردگی با نوروفیدبک بدین صورت است که الکترودهایی بر روی ناحیه گوش و سر وصل می‌شود و بعد از آن با استفاده از اسکرین‌ها و بازی‌ها، امواج مغزی تغییر پیدا می‌کند. در صورتی‌که موج آلفا کم شود، همزمان بازی کامپیوتری حرکت می کند و کارتون بزرگ‌‌تر می‌شود. به این ترتیب، ذهن عادت می‌کند که موج آلفا مغز را کاهش دهد.
نوروفیدبک و اختلالات یادگیری
ناتوانی یادگیری در کودکان در دوران دبستان شایع است. در اختلال یادگیری، کودک با وجود داشتن هوش نرمال و عدم وجود ناتوانی های حسی و حرکتی عملکرد تحصیلی مناسبی ندارد. کودک امکان دارد ناتوانی در خواندن، دیکته یا ریاضیات داشته باشد.
نوروفيدبك توانسته است تحولی وسیع در درمان این اختلال به وجود آورد. درمان نوروفیدبک معمولا به تنهایی کافی است و با کامل شدن دوره درمان، بهبودی ثابت به دست می آید. تأثیر نوروفیدبک در درمان اختلالات یادگیری در تحقیقات علمی معتبر به اثبات رسیده است.در ادامه عکس دستگاه نوروفیدبک را مشاهده خواهید نمود.
نحوه انجام نوروفیدبک
ابتدا یک شرح حال از بیمار گرفته می شود و بعد در یک صندلی راحت و در جایی ساکت و بدور از سر و صدا دو عدد الکترود به گوشهای راست و چپ و یک الکترود به سر بیمار در جای مناسب و با توجه به نوع بیماری اش وصل می شود و سپس از بیمار می خواهند که کاملا آرام باشد و به صفحه مانیتوری که در مقابلش قرار دارد بنگرد.
درمانگر برنامه خاصی که با نوع بیماری متناسب باشد انتخاب می کند، این برنامه به بازی کامپیوتری شبیه است و فرق مهم که با بازی های کامپیوتری معمولی دارد این است که به طورکامل بدون دخالت دست و بدون استفاده از دسته یا فرمان بازی است و بیمار باید با نیرو و توانایی مغز خود بازی را هدایت نماید، و وقتی که در راستای بهبودی و اصلاح بیماری دربازی پیش می رود جایزه می گیرد که به تشویق بیمار به ادامه بازی منجر می شود .
پس از چند جلسه درمان مغز تکالیف را یاد می گیرد و خود را با آن منطبق می کند و در پایان هر جلسه الکترودها از بیمار جدا می گردد .
برای هر چه بهتر بودن نتایج حاصل از درمان و پایداری بیشتر اثرات درمانی تعداد جلسات باید تا اندازه ای باشد که درمان تکمیل شود .
زمان معمول جلسات حدودا 45 دقیقه است ، امکان دارد در برخی موارد کمی طولانی تر یا کوتاه تر شود، حداقل 2 الی 3 جلسه در هفته پیشنهاد می شود، اما برگزاری 3 تا 4 جلسه در هفته سبب تسهیل درمان می شود.
برای قطع درمان باید کم کم فاصله جلسات را زیاد کرد. ابتدا دو هفته یکبار و پس از آن ماهی یکبار ، اگر بمحض برطرف شدن علائم و نشانه های بیماری درمان را قطع کنیم امکان دارد پس از گذشت مدتی دوباره بیماری عود کند، در این موقع تصور بر این است که نوروفیدبک بی تاثیر بوده ، اما باید بدانیم که نوروفیدبک نوعی یادگیری است و واضح است که هر چه تکرار و تمرین بیشتر باشد یادگیری هم بهتر و با دوام تر خواهد بود.
برای آگاهی از تاثیر نوروفیدبک بر تمرکز با مطب روانپزشکی دکتر فرامرز ذاکری تماس بگیرید.
نوروفیدبک برای درمان وسواس
درمان های گوناگونی برای درمان وسواس موجود است. یکی از رایج ترین این درمان ها، درمان CBT ( درمان رفتاری-شناختی ) است که در طول آن درمانگر سعی می کند با نگاهی جسنجوگرانه به علت و منبع این رفتارها پی برده و به تدریج با شیوه های مختلف ، شروع به درمان بیمار کند.
اما روش نوروفیدبک علاوه بر این که در زمان کمتری شکل می گیرد، اثر گذاری بسیار بیشتری هم دارد و خطر بازگشت این گونه رفتارها را به شدت می کاهد.
در این روش سعی می شود که الگوهای فکری بیمار تغییر پیدا کرده و به تدریج مغز وی هم از این الگوی جدید پیروی کند.
پرسش و پاسخ درباره نوروفیدبک
- کودک من به اوتیسم مبتلاست. آیا نوروفیدبک برای اثر دارد ؟
چون اختلال اوتیسم یک طیف است و اگر یک سر طیف را اوتیسم شدید و سر دیگر طیف را مشکوک به اوتیسم در نظر بگیریم، از رنج میانگین به سمت مشکوک به اوتیسم با نوروفیدبک قابل درمان است ولی بهتر است بعد از یک جلسه ویزیت و تست های مربوطه با خود دستگاه تصمیم بگیریم که آیا کودک شما با این روش درمان می شود یا خیر.
- آیا نوروفیدبک یک رشته دانشگاهی است؟
بله این علم میان رشته ای بوده یعنی از علوم مختلف مانند : روانشناسی رفتار ، روانشناسی بالینی ، روانشناسی یادگیری ، علوم اعصاب و مغزو اعصاب ناشی شده است.
- نوروفیدبک بر چه بیماریهایی موثر است ؟
تجربه نشان داده که نوروفیدبک بر مشکلات : اختلال بیش فعالی / کم توجهی، اوتیسم، مشکلات ریتم تنفس، اضطراب، اختلالات خواب، میگرن، اختلال یادگیری و افسردگی هایی که زمینه اضطرابی دارند بسیار خوب جواب داده است .
- نوروفیدبک ۱۰۰% نتیجه می دهد؟
در مسائل تجربی و مخصوصا در پزشکی هیچ وقت ۱۰۰ % وجود ندارد و هیچ تضمینی داده نمیشود و هر کسی هم که به شما این را بگوید خیلی مستند نیست ولی تجربه نشان داده است که در مواردی که گفته شد تا ۷۰ – ۸۰ % بهبودی یافته اند.