آخرین مقالات
دکتر فرامرز ذاکری مدتهاست که در زمینه علوم اعصاب کاربردی، درمانهای غیر دارویی و بهویژه مدیریت دردهای مزمن فعالیت میکند. بسیاری از مراجعان وقتی برای نخستین بار از خدمات کلینیک استفاده میکنند، تجربه مشترکی دارند: سالها مصرف مسکن، سردرگمی میان روشهای مختلف و در نهایت بازگشت سردرد. همین تجربهها باعث شده تیم متخصصان کلینیک به سمت توسعه راهکارهایی برود که بدون وابستگی به دارو، بتوانند فرآیندهای عصبی بدن را تنظیم کنند. در ادامه، همین رویکرد را پایه تحلیل جامع درمان سردرد بدون دارو قرار میدهیم؛ تحلیلی که هم پشتوانه علمی دارد و هم به زبان کاربردی بیان میشود. آمارهای منتشرشده توسط انجمن جهانی سردرد نشان میدهد حدود 52 درصد جمعیت جهان طی یک سال حداقل یک نوع سردرد را تجربه میکنند و نزدیک به 14 درصد مردم دچار سردردهای مزمن و مکرر هستند. این حجم از شیوع، ضرورت پرداختن به راهکارهای غیر دارویی را جدیتر میکند؛ مخصوصاً زمانی که بدانیم مصرف بیش از حد مسکنها میتواند خود تبدیل به عامل سردرد برگشتی شود. نقش سیستم عصبی در بروز سردرد بررسی اسکنهای مغزی در دهه اخیر نشان داده که بسیاری از سردردها نهفقط مسئلهای عضلانی یا عروقی، بلکه نوعی بینظمی عملکردی در شبکههای عصبی مغز هستند. برای مثال: شبکه پیشپیشانی که باید مسئول کنترل درد باشد، در بسیاری از مبتلایان به سردردهای مزمن فعالیت کمتری نشان میدهد. فعالیت بیش از حد هستههای حسی ـ حرکتی، سیگنالهای درد را بزرگنمایی میکند. در مطالعات سال 2023 مشخص شده تغییرات ریتم امواج مغزی در نواحی گیجگاهی، با بروز سردردهای تنشی ارتباط مستقیم دارد. شناخت این الگوها کمک میکند بتوانیم روشهای درمان سردرد را دقیقتر انتخاب کنیم؛ بهویژه روشهای غیر دارویی که بهجای خاموش کردن پیام درد، ساختار ارسال و دریافت آن را اصلاح میکنند. بهترین روشهای درمان سردرد بدون دارو این بخش پایه اصلی مقاله است و مجموعهای از روشهای خانگی، سبک زندگی، تکنیکهای عصبی و درمانهای نوین علوم اعصاب را کنار هم قرار میدهد تا تصویری کامل و قابل اجرا فراهم شود. روش درمانی میزان اثرگذاری مناسب برای نوروفیدبک ۴۰ تا ۵۵ درصد کاهش حملات سردردهای مزمن و میگرن tDCS ۳۰ تا ۴۵ درصد کاهش شدت درد سردرد تنشی و سردردهای ناشی از اضطراب rTMS ۳۵ تا ۴۰ درصد کاهش میگرن میگرن مقاوم به دارو طب سوزنی ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش درد میگرن و سردرد تنشی تمرینات ریلکسیشن کاهش ۲۵ تا ۳۰ درصدی تنش سردردهای ناشی از استرس تکنیکهای آرامسازی و کاهش تنش سالهاست تنش عضلانی در ناحیه گردن، شانهها و عضلات سر یکی از عوامل اصلی سردردهای تنشی شناخته میشود. بر اساس گزارش سال 2022 دانشگاه میشیگان، بیش از 70 درصد مبتلایان به سردرد تنشی، افزایش تنش عضلانی قابلسنجشی دارند. سه تکنیک کاربردی که غالب مراجعان دکتر ذاکری از آن بهره میبرند: تمرین تنفس دیافراگمی: با کاهش ضربان قلب و افت سطح کورتیزول، شدت سردرد کاهش پیدا میکند. ریلکسیشن پیشرونده عضلات: یکی از مؤثرترین تکنیکهای کاهش سردرد برای سردردهای ناشی از اضطراب. مدیتیشن متمرکز بر توجه: پژوهش سال 2021 نشان داد انجام روزانه 12 دقیقه از این تمرین میتواند شدت میگرن را تا 33 درصد کاهش دهد. این روشها نهتنها برای کاهش درد مؤثرند، بلکه زیرساخت ذهنی لازم برای مدیریت استرس و جلوگیری از سردردهای آینده را فراهم میکنند. نقش خواب و تنظیم چرخه شبانهروزی اختلال خواب، یکی از مهمترین عوامل سردردهای صبحگاهی و میگرنی است. مطالعهای در سال 2020 روی 1890 نفر نشان داد افرادی که کمتر از 6 ساعت میخوابند، 1.5 برابر بیشتر دچار سردرد میشوند. سه نکته ساده که معمولاً در درمان مراجعان کلینیک مؤثر بوده: خاموشی کامل صفحهنمایشها حداقل یک ساعت قبل از خواب. حفظ ساعت خواب ثابت حتی در تعطیلات. قرارگیری در نور خورشید طی 30 دقیقه نخست روز برای تنظیم ریتم شبانهروزی. این موارد بخشی از برنامه «بهداشت خواب» هستند که تاثیر مستقیم بر مدیریت سردرد دارند. تغذیه و محرکهای غذایی برخی غذاها بهطور طبیعی سطح التهاب، فشار خون یا تحریک عصبی را افزایش میدهند و در بخشی از افراد حساس، زمینه سردرد ایجاد میکنند. بر اساس دادههای جمعآوریشده در 28 کشور طی سال 2023، بیش از 40 درصد بیماران میگرنی، یکی از عوامل غذایی را محرک اصلی خود گزارش کردهاند. سه محرک شایع: مواد غذایی حاوی نیترات مثل سوسیس و کالباس مصرف زیاد کافئین یا قطع ناگهانی آن (مشکل رایج در درمان اختلالات مرتبط با مصرف مواد مخدر و کافئین) شکلات تلخ با درصد بالا از سوی دیگر، مواد غذایی غنی از منیزیم مانند اسفناج، تخمکدو و بادام میتوانند نشانههای سردردهای میگرنی را کاهش دهند. مطالعات نشان دادهاند کمبود منیزیم در 47 درصد بیماران میگرنی قابل تشخیص است. درمان سردردهای مزمن با نوروفیدبک نوروفیدبک یکی از شناختهشدهترین روشهای غیر دارویی در تنظیم فعالیت مغز است و به دلیل امکان آموزش مغز برای کاهش درد، سالهاست در سردردهای مزمن استفاده میشود. نکته مهم این است که نوروفیدبک برخلاف دارو، اثر تقویتی دارد؛ یعنی مغز یاد میگیرد فعالیتهای ناهنجار را اصلاح کند. در پژوهش سال 2021 منتشرشده در مجله Pain Medicine، بیماران مبتلا به سردرد مزمن پس از 12 جلسه نوروفیدبک، کاهش 54 درصدی در تعداد روزهای سردرد گزارش کردند. این روش با عبارتهایی چون درمان سردرد با نوروفیدبک یا حتی درمان قطعی و تضمینی میگرن با نوروفیدبک شناخته میشود، هرچند از نظر علمی واژه «قطعی» برای هر اختلال عصبی نیازمند احتیاط است. آنچه قطعی است، کاهش تعداد حملات و تثبیت الگوی فعالیت مغزی است. rTMS و tDCS؛ روشهای نوین تحریک مغزی تحریک مغناطیسی مکرر مغز یا rTMS و تحریک الکتریکی ضعیف مستقیم مغز یا tDCS، دو تکنیک مدرن علوم اعصاب هستند که در سالهای اخیر توجه بسیاری از متخصصان سردرد را جلب کردهاند. بر اساس دادههای سال 2022: rTMS توانسته در بیماران میگرنی، شدت درد را بهطور متوسط 38 درصد کاهش دهد. tDCS در سردردهای تنشی و مزمن، کاهش 30 تا 45 درصدی را نشان داده است. این دو روش بدون دارو و بدون عوارض جدی عمل میکنند و مسیرهای عصبی مرتبط با درد را بازتنظیم میسازند. ترکیب آنها با تمرینات ذهنآگاهی و اصلاح سبک زندگی در بسیاری از بیماران نتایج پایداری ایجاد کرده است. بررسی ارتباط اضطراب و سردرد اضطراب یکی از عوامل پنهان اما مهم سردردهای مزمن است. وقتی سیستم عصبی در وضعیت هشدار قرار دارد، آستانه درد کاهش مییابد. مطالعهای گسترده […]
تشخیص زودهنگام علائم هشداردهنده مشکلات روانی یکی از مهمترین اقداماتی است که میتواند از مزمن شدن بیماریهای روانی جلوگیری کند. بسیاری از افراد به دلیل ناآگاهی یا نادیده گرفتن نشانههای اولیه، دیر به روانپزشک مراجعه میکنند و همین مسئله روند درمان را طولانیتر کرده و کیفیت زندگی آنها را کاهش میدهد. در سالهای اخیر، مراجعه به روانپزشک در ایران رو به افزایش است، زیرا مردم بیش از گذشته متوجه شدهاند که سلامت روان همانقدر اهمیت دارد که سلامت جسم. در این مسیر، دکتر ذاکری بهعنوان یکی از متخصصان برجسته اعصاب و روان در تهران، نقش مهمی در آموزش، تشخیص و درمان اختلالات روانی داشته است و بیماران زیادی را در مراحل اولیه از پیشرفت بیماری نجات داده است. بسیاری از مشکلات روانی بهتدریج شروع میشوند. فرد ممکن است چند هفته یا حتی چند ماه احساس خستگی، بیحوصلگی، اختلال خواب یا بیانگیزگی داشته باشد، اما چون این نشانهها در ابتدا شدید نیستند، به راحتی نادیده گرفته میشوند. در این مقاله تلاش شده است از زبان بهترین متخصص اعصاب و روان در تهران دقیقاً اهمیت تشخیص زود هنگام این مورد گردد: نشانههای اولیه چه هستند و چه زمانی باید آنها را جدی گرفت. درمان زودهنگام نهتنها مؤثرتر است، بلکه در بسیاری از مواقع مانع بروز افسردگی شدید، اضطراب مزمن، وسواس یا اختلالات خلقی میشود. با توجه به گزارشهای بینالمللی، از جمله بررسیهای موسسه ملی سلامت ذهن آمریکا، حدود یکچهارم جمعیت بزرگسال در یک سال، حداقل یک اختلال روانی را تجربه میکنند. آمارها نشان میدهند بسیاری از این افراد ماهها علائم اولیه را تحمل کردهاند قبل از آنکه کمک تخصصی دریافت کنند. همین موضوع اهمیت آگاهی از نشانههای هشداردهنده را چند برابر میکند. چرا شناخت علائم هشداردهنده اهمیت دارد؟ علائم روانی، برخلاف علائم جسمانی، همیشه شفاف و واضح نیستند. درد فیزیکی را هر کسی میفهمد، اما درد روانی میتواند در قالب رفتارهای روزمره، تغییرات خلقی یا حتی مشکلات جسمی خود را نشان دهد. بسیاری از بیماران بعد از مراجعه، جمله “فکر نمیکردم اینها نشانه بیماری باشد” را تکرار میکنند. این یعنی آگاهی پایین جامعه میتواند باعث شود فرد تا مدت طولانی بدون درمان بماند. بر اساس تجربه بالینی، بیماران اغلب تصور میکنند که مشکلات روانی خودبهخود بهتر میشود. اما واقعیت این است که بسیاری از اختلالات روانی ماهیت پیشرونده دارند. برای مثال افسردگی خفیف اگر درمان نشود، میتواند به افسردگی متوسط و سپس شدید تبدیل شود. اضطراب ساده میتواند به پانیک حملات تبدیل شود. وسواس فکری کوچک ممکن است با گذشت زمان به رفتاری طاقتفرسا تبدیل شود. شناخت علائم هشداردهنده میتواند در موارد زیر بسیار حیاتی باشد: * جلوگیری از پیشرفت اختلال * کاهش علائم و شدت بیماری * جلوگیری از تأثیر بیماری بر کار، روابط و تحصیل * بالا بردن کیفیت زندگی فرد و خانواده * کاهش نیاز به دارو یا درمانهای پیچیده یکی از بررسیهای معتبر جهانی اعلام میکند که تأخیر در درمان افسردگی و درمان اضطراب بهطور متوسط بین ۶ ماه تا ۲ سال است. این تأخیر معمولاً به دلیل نادیده گرفتن علائم اولیه است. به همین دلیل متخصصان توصیه میکنند افراد با دید بازتری به تغییرات رفتاری و عاطفی خود و اطرافیان نگاه کنند. علائم هشداردهنده مشکلات روانی (دستهبندی کامل و قابل فهم) علائم روانی معمولاً در چهار حوزه خود را نشان میدهند: * علائم احساسی * علائم رفتاری * علائم شناختی * علائم جسمی یا فیزیولوژیک این نشانهها ممکن است در ابتدا خفیف باشند و فقط یکی دو مورد دیده شود، اما اگر ادامهدار یا ترکیبی از چند مورد باشند، احتمال وجود اختلال روانی افزایش مییابد. علائم احساسی که نباید نادیده گرفته شوند تغییرات عاطفی اولین و شایعترین نشانههای مشکلات روانی هستند. این نشانهها ممکن است بسیار ظریف باشند، اما در طول زمان خود را بیشتر نشان میدهند. نشانههای مهم احساسی عبارتاند از: * احساس ناراحتی یا غم مداوم * کاهش لذت از فعالیتهایی که قبلاً جذاب بودهاند * احساس پوچی یا بیمعنایی * تحریکپذیری و عصبانیت بیدلیل * گریههای ناگهانی یا بیدلیل * حساسیت بیش از حد به انتقاد * احساس سرزنشگری شدید نسبت به خود مثال بالینی: خانمی که طی یک ماه گذشته اکثر روزها دچار احساس بیحوصلگی شده و حتی کارهایی که قبلاً با علاقه انجام میداد برایش بیمعنا شدهاند. این حالت میتواند نشانه اولیه افسردگی باشد. تجربه نشان داده که بسیاری از بیماران افسردگی قبل از شروع علائم شدید، دچار “بیعلاقگی” و “بیاحساسی” میشوند. تشخیص این مرحله میتواند روند درمان را بسیار سادهتر کند. علائم رفتاری مهم که ممکن است نشاندهنده اختلال روانی باشند تغییرات رفتاری اغلب توسط اطرافیان زودتر دیده میشود. رفتارها خط اول واکنش انسان به فشارهای روانی هستند. نشانههای رفتاری شامل موارد زیر است: * اجتناب از جمع و دوری از دوستان * کاهش شدید انگیزه برای انجام فعالیتهای روزمره * کاهش عملکرد شغلی یا تحصیلی * بینظمی و فراموشکاری * پرخاشگری یا رفتارهای تکانشی * مصرف بیش از حد تلفن همراه یا غرق شدن دائمی در شبکههای اجتماعی * افزایش مصرف سیگار، الکل یا مواد * ترک ناگهانی کارهای مهم بدون دلیل مثال: دانشجویی که سابقاً عملکرد تحصیلی خوبی داشته اما در چند ماه اخیر بهطور واضح دچار کاهش تمرکز، غیبتهای مکرر و افت نمرات شده است. این علائم میتواند نشانه اضطراب، افسردگی یا حتی اختلالات توجه باشد. طبق مطالعات، تغییرات رفتاری بلندمدت یکی از دقیقترین شاخصهای تشخیص زودهنگام اختلالات روانی است. علائم شناختی؛ نشانههایی که کمتر به آن توجه میشود شناخت (Cognition) شامل حافظه، تمرکز، توانایی تصمیمگیری و برنامهریزی است. اختلالات روانی بهشکل قابلتوجهی عملکرد شناختی را تحت تأثیر قرار میدهند. * کاهش توانایی تمرکز * اختلال در حافظه کوتاهمدت * دشواری در تصمیمگیری * افکار تکرارشونده * درگیری ذهنی مداوم * احساس گیجی یا کندی ذهن این نشانهها معمولاً در افسردگی، اضطراب شدید، اختلال دوقطبی و وسواس دیده میشوند. برخی بیماران گزارش میدهند که «انگار مغزم کار نمیکند». این جمله از نگاه روانپزشکی بسیار مهم است و نشاندهنده نیاز به بررسی دقیق است. نمونه: فردی که در محیط کاری دچار اشتباهات تکراری شده، گزارش میدهد هنگام خواندن یک متن نیاز دارد آن را چند بار مرور کند تا متوجه شود؛ این اختلال شناختی میتواند نشانه افسردگی یا اضطراب شدید باشد. علائم جسمی یا فیزیولوژیک؛ وقتی بدن به شما هشدار میدهد مشکلات روانی تنها در ذهن رخ نمیدهند. […]
قرص ریتالین یکی از داروهای پرکاربرد در درمان اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) است. بسیاری از افراد به دلیل اثرات محرک بر سیستم عصبی، از این دارو برای افزایش تمرکز و بهبود عملکرد تحصیلی یا کاری استفاده میکنند. با این حال، مصرف نادرست یا خودسرانه ریتالین میتواند عوارض جدی ایجاد کند. اهمیت آگاهی از عوارض قرص ریتالین برای همه گروههای سنی، از کودکان گرفته تا سالمندان، حیاتی است. در این مطلب به بررسی عوارض مصرف قرص ریتالین، اثرات جانبی، موارد درمانی و نکات مهم برای گروههای مختلف پرداختهایم. همچنین توصیه میکنیم قبل از شروع یا تغییر دوز دارو، حتما با یک متخصص مشورت کنید. عوارض مصرف قرص ریتالین مصرف قرص ریتالین میتواند باعث تغییراتی در بدن و ذهن شود. برخی از این تغییرات مانند بیخوابی یا کاهش اشتها کوتاهمدت و قابل کنترل هستند، اما برخی دیگر میتوانند طولانیمدت و خطرناک باشند. افرادی که دچار بیماریهای قلبی یا فشار خون بالا هستند، باید مصرف ریتالین را با احتیاط انجام دهند. مشاوره با دکتر فرامرز ذاکری، متخصص روانپزشک، به شناسایی عوارض احتمالی و پیشگیری از آنها کمک میکند. حتی مصرف کوتاهمدت این دارو بدون نظارت پزشک میتواند باعث اضطراب، تپش قلب و تغییرات خلقی شود. با توجه به تاثیر مستقیم ریتالین بر سیستم عصبی مرکزی، همه افراد باید دوز دقیق و زمان مصرف دارو را رعایت کنند تا از عوارض جدی جلوگیری شود. موارد درمانی با قرص ریتالین قرص ریتالین عمدتاً برای درمان اختلال بیشفعالی و کمبود توجه در کودکان و بزرگسالان استفاده میشود. همچنین برخی پزشکان از این دارو برای مدیریت اختلال خواب، افسردگی مقاوم به درمان و خستگی شدید استفاده میکنند. روانپزشک میتواند بر اساس نیاز بیمار، دوز مناسب و مدت زمان درمان را تعیین کند. مصرف ریتالین باید تحت نظر پزشک باشد تا اثرات مفید دارو بیشتر و عوارض کمتر شود. تجویز خودسرانه یا افزایش دوز بدون نظارت پزشک میتواند عوارض جدی ایجاد کند. بنابراین، قبل از شروع درمان با ریتالین، ارزیابی دقیق وضعیت جسمی و روانی بیمار توسط روانپزشک خوب ضروری است. موارد درمانی تکمیلی ریتالین بهبود تمرکز و توانایی یادگیری در دانشآموزان و دانشجویان مبتلا به ADHD کاهش خستگی مزمن و افزایش انگیزه در افراد بزرگسال کنترل رفتارهای تکانشی و اضطراب در برخی بیماران روانی کمک به کاهش مشکلات حافظه کوتاهمدت در افراد با اختلالات شناختی مدیریت برخی اختلالات خلقی همراه با کاهش توانایی تمرکز مصرف درست ریتالین میتواند کیفیت زندگی بیماران را بهبود دهد و عملکرد روزانه آنها را افزایش دهد. با این حال، هرگونه تغییر در دوز یا زمان مصرف دارو باید تنها توسط پزشک متخصص انجام شود تا سلامت بیمار حفظ شود. مهمترین علائم بیش فعالی در کودکان عوارض و اثرات جانبی قرص ریتالین مصرف قرص ریتالین میتواند باعث بروز عوارض جسمانی و روانی شود. از جمله اثرات جسمانی میتوان به افزایش فشار خون، ضربان قلب سریع و بیخوابی اشاره کرد. اثرات روانی شامل اضطراب، تحریکپذیری و تغییرات خلقی میشود. رعایت دقیق دستور پزشک، زمان مصرف و دوز دارو میتواند شدت این عوارض را کاهش دهد. دکتر روانپزشک توصیه میکند که مصرف ریتالین در افراد مبتلا به بیماریهای قلبی، اختلالات روانی و فشار خون کنترل شود. همچنین، توجه به علائم هشداردهنده مانند درد قفسه سینه، سرگیجه شدید یا تپش قلب بسیار مهم است. با پیروی از راهنماییهای بهترین متخصص اعصاب و روان در تهران، میتوان اثرات جانبی را به حداقل رساند و درمان ایمن و مؤثر داشت. عمدهترین عوارض و اثرات جانبی قرص ریتالین از شایعترین عوارض ریتالین میتوان به بیخوابی، کاهش اشتها، خشکی دهان و اضطراب اشاره کرد. برخی افراد تجربه افزایش تحریکپذیری، سردرد و حالت تهوع دارند. این عوارض معمولاً در هفتههای ابتدایی درمان بیشتر مشاهده میشوند و با گذشت زمان کاهش مییابند. برای مدیریت عوارض، پزشک ممکن است دوز دارو را تغییر دهد یا زمان مصرف را تنظیم کند. والدین کودکان مصرفکننده ریتالین باید به رفتار و سلامت فرزند خود توجه کنند و هرگونه تغییر غیرعادی را به متخصص روانپزشک اطلاع دهند. رعایت دستور پزشک و عدم مصرف خودسرانه میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. عوارض مصرف قرص ریتالین در کودکان کودکان به دلیل سیستم عصبی در حال رشد، حساستر به اثرات قرص ریتالین هستند. مصرف این دارو میتواند باعث کاهش اشتها، کاهش وزن و تغییر در الگوی خواب شود و در برخی موارد باعث دلدرد یا سردرد نیز گردد. همچنین برخی کودکان دچار تحریکپذیری، اضطراب، مشکلات رفتاری یا تمرکز کم میشوند. والدین باید به دقت رفتار و خلق کودک را زیر نظر داشته باشند و هرگونه تغییر غیرمعمول را با دکتر ذاکری، متخصص روانپزشک، در میان بگذارند. مصرف ریتالین در کودکان تنها باید تحت نظر پزشک باشد و افزایش دوز بدون مشورت، خطرناک است. انتخاب درست دوز و زمان مصرف دارو، رعایت وعدههای غذایی منظم و پیگیری وضعیت سلامت کودک میتواند عوارض را کاهش دهد و اثربخشی درمان را افزایش دهد. همچنین، توجه به تغییرات جسمانی و روانی کودک و گزارش دقیق آن به پزشک، نقش مهمی در پیشگیری از مشکلات جدی و تضمین درمان ایمن ایفا میکند. عوارض و اثرات جانبی در بارداری و شیردهی مصرف قرص ریتالین در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط کامل انجام شود، زیرا این دارو میتواند روی رشد جنین و سلامت نوزاد تأثیر بگذارد. زنان باردار و شیرده باید قبل از شروع یا ادامه درمان حتماً با دکتر روانپزشک مشورت کنند تا خطرات احتمالی کاهش یابد. پزشک ممکن است دوز دارو را کاهش دهد یا داروی جایگزینی تجویز کند که برای مادر و کودک ایمنتر باشد. در طول درمان، بررسی دقیق علائم جسمانی مانند افزایش ضربان قلب، فشار خون بالا، بیخوابی و اضطراب اهمیت دارد و هرگونه تغییر غیرعادی باید به پزشک گزارش شود. علاوه بر این، مادرانی که در دوران شیردهی ریتالین مصرف میکنند، باید سلامت نوزاد را زیر نظر داشته باشند و توجه کنند که دارو به شیر منتقل شده و ممکن است باعث تحریکپذیری یا اختلال خواب کودک شود. پایش منظم رشد جنین با سونوگرافی و انجام آزمایشهای دورهای میتواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند. سریعترین درمان بیش فعالی کودکان رعایت دقیق زمان و دوز مصرف دارو، پایبندی به توصیههای پزشک و پیگیری منظم وضعیت مادر و کودک، از اهمیت بالایی برخوردار است و میتواند اثرات درمانی ریتالین را حفظ کرده و در عین حال ریسک عوارض […]
